Klimaatcompensatie van je vakantievlucht, het is een janboel. Wat werkt er echt?

Het kost alleen wat muisklikken en een een paar tientjes. Met CO₂-compensatie betaalt de vliegende toerist mee aan projecten als de aanplant van bomen die de CO₂ van de vakantievlucht moeten opnemen, de aanleg van duurzame energiebronnen of het uitdelen van efficiëntere houtovens. Het idee klinkt aanlokkelijk eenvoudig: de vervuiler haalt zijn rommel elders netjes uit de lucht of draagt bij aan beperking van de uitstoot daarvan. Maar de praktijk is weerbarstig.

Luchtvaartmaatschappijen bieden de compensatieknop vaak zelf aan bij het boeken van een ticket. Mocht u de knop vergeten aan te klikken, of liever zelf een project uitzoeken om te steunen, dan kunt u bij legio andere instanties terecht. Van Greentripper tot Atmosfair en van Climatecare tot Greenseat. Dan slaat de verwarring toe. De uitstoot van een retourtje Bangkok, economy class, varieert van 1,3 tot meer dan 5 ton CO₂. De bijbehorende compensatiekosten gaan van een tientje naar meer dan honderd euro. Doen al die organisaties soms maar wat?

In wat voor vliegtuig zit u?

Dat niet. De verschillen ontstaan al bij de keuzen die bureaus maken bij hun CO₂-berekeningen. Van welk vliegtuigtype gaan ze uit? Voeren ze het exacte kilometeraantal in of werken ze met grovere schattingen? Maar vooral: hoe nemen ze de invloed van onder meer stikstofoxides, roet en waterdamp mee in de berekening van de totale klimaatimpact van de vlucht? Daarover is geen consensus en dus variëren schattingen enorm. Greentripper vermenigvuldigt de CO₂-uitstoot met twee, Atmosfair weer met drie, KLM neemt andere broeikasgassen dan CO₂ helemaal niet mee.

Als de vervuilende kilo’s CO₂ eenmaal zijn vastgesteld, kan de prijs van compensatie ook nog eens flink verschillen. Het ene project is simpelweg duurder dan het andere. Neem het bedrijf My­climate, dat diverse projecten aanbiedt. Compenseren via Zwitserse besparingsacties, zoals investeringen in zuinige douchekoppen en elektrische auto’s, is er meer dan drie keer zo duur als het steunen van herbebossing in Nicaragua.

Ook zijn projecten met een keurmerk vaak duurder dan hun keurmerkloze concurrenten, zegt Mariken Stolk van voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal. Die controleren immers of er daadwerkelijk CO₂ wordt bespaard, en dat kost ook geld.

Alleen: hoe weet je of het geld uiteindelijk ook echt genoeg CO₂ helpt besparen? En wat nou als mensen met zo’n nieuw efficiënt houtoventje meer gaan koken? Lastige vragen waar ook de Europese Commissie mee zat. Brussel liet het Duitse Öko-Instituut meer dan 5.500 compensatieprojecten onderzoeken. De uitkomst: in slechts 2 procent van de gevallen was het volgens de onderzoekers ‘waarschijnlijk’ dat projecten hun impact goed inschatten. Dat betekent onder meer dat ze geen broeikassen bespaarden die zonder compensatiegeld net zo goed zouden worden bespaard. In 85 procent van de gevallen was dit ‘onwaarschijnlijk’.

Wat werkt wel?

Geen fraai beeld, vindt ook toerisme-onderzoeker Paul Peeters van NHTV Breda. Aantonen hoeveel een compensatie-euro bijdraagt, is volgens hem haast onmogelijk. En het planten van bomen? Fijn voor de plaatselijke natuur, maar wanneer ze doodgaan belandt de opgevangen CO₂ gewoon weer in de atmosfeer.

Zelf ziet hij meer in het opkopen en vernietigen van (Europese) emissierechten, die bedrijven nodig hebben om CO₂ te mogen uitstoten. Momenteel kan dit via Carbonkiller.org, van de Nederlandse milieuorganisatie WISE. De verwachting is dat het grootschalig vernietigen van emissierechten de prijs van ervan opdrijft, waardoor CO₂-uitstoot steeds duurder en bedrijven de uitstoot zullen willen verminderen.

Stel dat je voor je eerdergenoemde retourtje Bangkok 5 ton CO₂ wilt vernietigen. Dat kost bij Carbonkiller zo’n 50 euro. Bedenk wel dat Europa een groot overschot aan CO₂-rechten kent. Het is dus niet zo de vernietiging van 5 ton aan rechten direct leidt tot 5 ton minder uitstoot. Het precieze effect van rechtenvernietiging op de prijs laat zich volgens een woordvoerder van WISE nog moeilijk inschatten.

De slotsom: wie het klimaat niet wil belasten, kan beter geen vliegtuig pakken. Wie dit toch doet, kan beter compenseren dan niets doen. Let in dat geval op gerespecteerde compensatiekeurmerken als Gold Standard en VCS. Een lijst daarvan is te vinden op Keurmerkenwijzer.nl. Dan kunt u ervan op aan dat uw euro’s op zijn minst enig verschil maken.