Klassieke film over de vermoorde Lumumba

Met gedragen zinnen als voice over doet Peck een poging om het verhaal van deze profeet tot leven te brengen, 30 jaar na diens dood. Zo laat hij een op afstand gefilmde shot van basisscholieren op een plein in Brussel zien, en fluistert als voice over: 'Is jullie de geschiedenis van de profeet verteld?'.

Hij voegt daaraan toe dat het beter is deze kinderen niet met die geschiedenis lastig te vallen. Deze scène laat heel goed zien wat Peck als verteller wil overbrengen: dat van een stilte over de moord op een man die niets anders wilde dan zijn land sterker maken.

Onderzoek pas in 2000
Pas 10 jaar na de documentaire van Peck zou het Belgisch parlement besluiten een parlementaire onderzoekscommissies in het leven te roepen om duidelijkheid te geven over de moord op Lumumba in 1961. In 2005 zou het dikke onderzoeksrapport 'Lumumba. De complotten?' worden gepubliceerd waar de moord op Lumumba wordt gereconstrueerd door vier historici. Met de kennis van nu weten we dat het Westen (België, Amerika en Groot-Brittannië) een cruciale, zo niet leidende rol heeft gespeeld bij de moord van Lumumba.

Lumumba was niet geliefd in Brussel in Washington. Dat laat Peck goed zien in de documentaire door met betrokkenen te spreken. Zo spreekt hij de voormalige baas van de Belgische radio en televisie. Ook vrienden van Lumumba en zijn dochter Juliana komen aan het woord. Zij blikken terug op de manier waarop de rebelse Lumumba in de westerse media werd afgeschilderd. Zo kopte een krant 'De dood van een duivel'.

Peck doet een poging de historische en maatschappelijk context te geven over de moord op Lumumba. Hij gebruikt daarbij elke keer de zin 'mijn moeder vertelde mij'. Om iets te zeggen over de Berlijnse conferentie in 1884-1885 waar Congo als persoonlijk eigendom aan de Belgische koning werd gegeven. En over de rijkdom van Congo en het feit dat het uranium dat Amerikanen gebruikten voor hun bom op Hiroshima uit Congo kwam. Ook zien wij beelden hoe Lumumba zich moest verdedigen tegen beweringen dat hij een communist was.

Te veel home video's
De toegevoegde waarde van deze historische feiten en beelden blijft echter pover omdat de regisseur die binnen 69 minuten te weinig ruimte geeft. Op deze manier kon hij de geostrategische rol van Congo in de 20ste eeuw niet meegeven aan de kijkers. De regisseur vertrouwt te veel op zijn home videos, waardoor het verhaal net zo goed in een boek of op de radio had kunnen worden verteld.

Toch geldt de documentaire als een belangrijke introductie voor mensen die nooit van Lumumba hebben gehoord. Een panafrikaanse onafhankelijkheidstrijder die als nationale held in Congo wordt vereerd. Hij leidde het land naar onafhankelijkheid en won de eerste vrije verkiezingen in 1960 en werd premier. Georges Nzongola-Ntalaja, hpooglerraar African and Afro-American Studies aan de University of North Carolina noemde de moord op Lumumba in The Guardian 'the most important assassination of the 20th century'.

Haïtiaans kind uit de diaspora
Daarnaast maakt de positie van Peck als verteller de documentaire interessant. Hij is als kind naar Congo gekomen voordat het land onafhankelijk was. Hij is de zoon van een bevoorrechte Haïtiaanse landbouwdeskundige die naar Congo kwam om te werken. Zijn vader was een van de eersten in die tijd die een filmcamera had gekocht. In de documentaire gebruikt Peck zijn herinneringen uit Congo en de home videos van zijn vader om de context te geven aan de dood van Lumumba.

'We komen onze broeders van kleur helpen, werd er gezegd. Maar we waren 200 jaar lang door het lot uit elkaar gehaald. We waren zwart maar we waren wit. We waren anders.' Zo maar een passage uit de documentaire die de positie van Peck als een kind uit de Afrikaanse diaspora illustreert. Hij maakt met deze documentaire het verhaal van Lumumba toegankelijk en geeft het een universeel karakter.