Kiwi-knallers

Het was tegen het zere been van sommige Nieuw-Zeelandse schrijvers die de boot naar Frankfurt hadden gemist. Prominent op het programma, de komende dagen op de Buchmesse: een Hobbit-wedstrijd. Ander onderdeel: medewerkers van Weta, het Nieuw-Zeelandse bedrijf achter de special effects in tal van blockbusters, mogen het Duitse gehoor voorhouden hoe je anno 2012 een verhaal vertelt.

Tot vervelens toe wordt Nieuw-Zeeland de laatste jaren geconfronteerd met het succes van regisseur Peter Jackson. De overweldigende natuur van zijn vaderland, woest en lieflijk tegelijk, heeft hij in zijn films zo goed verkocht, dat de kans groot is dat een willekeurige voorbijganger Lord of the Rings mompelt als hem, met het pistool op de borst, wordt gevraagd naar een Nieuw-Zeelands boek.

Kinderboekenschrijver Kyle Mewburn gooide drie maanden geleden de knuppel in het hoenderhok. Ging Nieuw-Zeeland, als eregast op de Buchmesse, daar straks niet gewoon weer zijn merknaam uitventen, zijn toeristische imago, in plaats van doen waar die beurs in Frankfurt mede voor bedoeld is: de literatuur van een uitverkoren land in het zonnetje zetten, en de schrijvers die al dat moois tot stand brengen? Sleutelvraag: 'Dit is een boekenbeurs. Waar zijn de boeken?'

Organisatoren bromden iets over regeltjes en cijfers en criteria, en dat het ook op een boekenbeurs steeds vaker om content draait. Dat papier voor uitgevers niet langer maatgevend hoeft te zijn. Kevin Chapman van het uitgeversverbond PANZ bestempelde Weta als 'een schoolvoorbeeld van wat we de boekenbranche willen laten zien: een bedrijf dat weet hoe je inhoud kunt verpakken. In een film, oké, maar ook in een e-boek of een app.'

Schrijvers die in het kielzog van de Nieuw-Zeelandse vermaakindustrie het beurscomplex in Frankfurt aandoen, moesten volgens Chapman al ruim van tevoren een soort basisnieuwsgierigheid bij Duitse uitgevers tot stand hebben gebracht, liefst in de vorm van een kant-en-klare overeenkomst, met vertaling en al. We willen, zei de uitgever, 'dat het Duitse publiek, de culturele instituten en de uitgevers zeggen: die Kiwi's zijn te gek! We moeten meer Nieuw-Zeelandse schrijvers hebben.'

Daarover hebben ze in Duitsland al even kunnen nadenken, want de Buchmesse is het sluitstuk van een periode vol evenementen die voor Nieuw-Zeeland aanbrak toen het, vorig jaar oktober, als eregast het stokje van IJsland kreeg overgedragen. Beide landen hebben hun geïsoleerde ligging als gemeenschappelijk kenmerk, maar waar IJsland zich geografisch op het snijvlak van twee dominante westerse culturen bevindt, bungelt Nieuw-Zeeland er maar zo'n beetje bij - ver weg van alles.

Het effect daarvan, ook op de literatuur, moet je niet onderschatten, zegt Susanna Andrew van de New Zealand Book Council. 'Hiervandaan beschouwen we de wereld op een heel andere manier.' Ze verwijst naar de strofe 'distance looks our way', afkomstig uit The Islands van de Nieuw-Zeelandse dichter Charles Brasch. Andrew: 'Het is net alsof we hier naar de wereld kijken vanuit de achterdeur.'

Daar zal ook het Nieuw-Zeelandse motto op de Buchmesse, While you were sleeping, verband mee houden. Als de dag in Nieuw-Zeeland in volle gang is, ligt Europa op één oor. En natuurlijk zit in die slogan bovendien een niet te missen aansporing verstopt aan het adres van collega's uit het Europese boekenvak: terwijl jullie gewoon liggen te maffen, worden bij ons de prachtigste romans geschreven.

Is dat zo? Keri Hulme won in 1985 de Booker Prize met The Bone People. Ook Janet Frames autobiografische trilogie waarop Jane Campion de verfilming An Angel at my Table baseerde, dateert uit begin jaren tachtig. Once Were Warriors van Alan Duff - niet helemaal toevallig ook weer vooral bekend dankzij de gelijknamige film - kwam uit in 1990. Daarbij springt iets in het oog: het zijn, mild uitgedrukt, grimmige verhalen uit een knoestige cultuur, waarvan het alweer even geleden is dat ze verschenen.

Op dit moment is het Nalini Singh die in het buitenland doorgaat voor de succesvolste schrijfster van Nieuw-Zeeland. Met haar series Psy/Changeling en Guild Hunter, gerubriceerd in de categorieën 'fantasy' en 'paranormal romance', gooit de dertiger vooral in de Verenigde Staten hoge ogen. Ze is een buitenbeentje wier werk nu niet bepaald wordt gerekend tot de kern van de moderne Nieuw-Zeelandse letterkunde, maar haar succes over de grens geldt als lichtend voorbeeld.

Wat ze uitbuit, is de onmiskenbare voorsprong die alle Engelstalige schrijvers over de hele wereld hebben, vergeleken bij hun vakgenoten uit kleinere taalgebieden. 'Je hebt geen vertaler nodig om je stem te kunnen laten horen aan een wereldpubliek', zegt Susanna Andrew van de Book Council. 'Dat is een voordeel dat uitgevers in Frankfurt beslist zullen benadrukken.'

Tegelijkertijd kan Singh - Indiase achtergrond, geboren in Fiji, als kind verhuisd naar Nieuw-Zeeland - model staan voor een generatie schrijvers bij wie de blik alleen al vanwege hun afkomst verder reikt dan die van hun voorgangers, die dikwijls waren grootgebracht met een Brits-koloniale kijk op het land en zijn inwoners. Steeds meer Nieuw-Zeelandse boeken ontlenen kleur aan de mengeling van culturen en volken, die van de Maori voorop.

Harriet Allan, bij de Nieuw-Zeelandse vestiging van uitgeverij Random House verantwoordelijk voor fictie, zegt dat de literatuur 'aan de ene kant een Brits voortbrengsel is, westers en Europees van uiterlijk'. Aan de andere kant, zegt ze, is alles wat uit Nieuw-Zeeland voortkomt, verklonken met de Pacific en de Maoricultuur. 'We maken deel uit van het grote Engels sprekende blok, maar we horen evengoed bij de groep kleine Polynesische landen. En: helemaal onder op de wereld. Een behoorlijk uniek perspectief.'

De Frankfurter Buchmesse, van 10 tot 14 oktober. Meer info: nzatfrankfurt.govt.nz

undefined