Kijken naar wat nog wél mogelijk is, dat was paralympisch kampioen Bibian Mentel (1972-2021) ten voeten uit

Drie keer werd Bibian Mentel paralympisch kampioen snowboarden. Veel meer nog zal ze worden herinnerd als het toonbeeld van positivisme en doorzettingsvermogen, nadat ze vijftien keer te horen kreeg dat de kanker in haar lichaam was teruggekeerd.

De vrouw met negen levens werd ze genoemd. Vijftien keer kreeg paralympisch kampioen Bibian Mentel te horen dat de kanker in haar lichaam was teruggekeerd. Toen artsen onlangs uitzaaiingen in haar hersenen ontdekten, bleek zelfs aan haar onverzettelijkheid een grens te zitten.

Als iemand in de sport het toonbeeld van positivisme en doorzettingsvermogen was, dan was het Bibian Mentel, de voormalig rechtenstudent die op 23-jarige leeftijd begon met snowboarden, betoverd als ze was door de sneeuw, de snelheid en de vrijheid die het leventje als sporter haar bood. Slapen deed ze in een oude PTT-bus, eten uit blikken Struik.

Ze leek samen met Nicolien Sauerbreij een belangrijke kandidaat voor de Olympische Spelen van Salt Lake City in 2002, tot een enkelblessure roet in het eten gooide. Wat een onschuldige opgezwollen enkel leek te zijn, bleek een kwaadaardige tumor.

De tumor werd verwijderd, Mentel hervatte de training, de tumor keerde terug. Dat patroon herhaalde zich 21 jaar lang. Slecht nieuws incasseren en de draad weer oppakken; het was haar overlevingsstrategie, bij elke onheilstijding weer.

Nuchter, kil bijna, noemde ze die benadering afgelopen oktober in een uitzending van Jinek. ‘Ik hoor het en denk direct: oké, en nu? Informatie verzamelen en dan bespreken: wat gaan we doen?’

In 2001, toen voor de eerste keer de tumor terugkeerde, was ze gedwongen te kiezen voor de amputatie van haar rechteronderbeen, omdat de kanker al op het botvlies zat en het risico op uitzaaiingen te groot was. Ze maakte foto's van haar been, waarna ze, in haar eigen woorden, het boek ‘Bibian met twee benen’ sloot.

‘De ideale lengte’

Nog geen anderhalf uur later stond, op haar verzoek, een prothesemaker aan haar ziekenhuisbed met vijf kunstbenen. Haar stomp kreeg ‘de ideale lengte’ om te sporten. Het was Bibian Mentel ten voeten uit: altijd kijken naar wat nog wél mogelijk was.

En dat was veel, zo bleek. Zeven maanden na de amputatie van haar onderbeen werd Mentel in 2002 Nederlands kampioen snowboardcross. Bij de validen welteverstaan. In het dagelijks leven droeg ze gerust een minirok boven haar prothese. Eventueel met naaldhakken erbij.

Mede dankzij haar lobby kwam snowboarden in 2014 op de Paralympische Winterspelen. Ze behaalde in Sotsji de allereerste paralympische gouden medaille bij het snowboarden en was de trotse vlaggendrager van de Nederlandse equipe. Vier jaar later, in Pyeongchang, won ze – haar nekwervel inmiddels vervangen door een titaniumconstructie – tweemaal goud. In 2014 en 2018 kreeg ze de titel ‘paralympisch sporter van het jaar’.

Veel meer nog dan om haar titels zal ze worden herinnerd als een vrouw met een ongekende vechtlust. Ze was een inspirator en rolmodel. Iemand voor wie het glas altijd halfvol bleef, óók toen ze in 2019 in een rolstoel belandde, nadat bij een operatie haar zenuwen waren geraakt.

Het weerhield haar er niet van om twee maanden later mee te doen aan Dancing with the Stars , waarin ze – ze bleef topsporter – de finale haalde. ‘Ik heb van jou één ding geleerd, dat ga ik aan mijn kind leren’, zei danseres en jurylid Euvgenia Parakhina bij die gelegenheid tegen haar. ‘En dat is denken in mogelijkheden.’

72 bestralingen

In haar biografie Leef (2018) berekende Mentel dat ze in haar leven al 72 bestralingen had gehad en zeker 24 uur onder narcose was geweest. Nooit sprak ze bij haar ziekte over een strijd. ‘Kanker versla je niet’, stelde ze. ‘Ik geloof wel dat gezond eten, veel bewegen en positief in het leven te staan je weerstand verhoogt en dat helpt. Maar zonder goede artsen en een dosis geluk is kanker altijd de baas.’

In 2016 kreeg ze te horen dat ze was uitbehandeld, maar dat was buiten haar man, Edwin Spee, gerekend, die na nachtenlang speurwerk een nieuw bestralingsapparaat op het spoor kwam. Zo leefde Mentel nog jaren in ‘geleende tijd’.

Haar leven speelde zich bewust af in de openbaarheid, tot in de laatste fase van haar leven aan toe. Een bewuste keuze, want ze had een boodschap te verkondigen. ‘Toen ik kanker kreeg, heb ik gezegd: het is al de moeite waard om mijn verhaal te delen als ik maar één iemand kan raken of een duwtje in de goede richting kan geven.’

Nadat ze in 2018 was gestopt met topsport ging ze zich intensiever bezighouden met haar Mentelity Foundation, een stichting die kinderen en jongvolwassenen helpt om te gaan ‘met een fysieke en mentale uitdaging’.

Begin dit jaar kreeg ze een eigen Cruyff Court bij De Hoogstraat Revalidatie in Utrecht, dat ze 23 maart nog onthulde, onder meer door een balspelletje met kinderen mee te doen. ‘Ik hoop dat we in de zomer lekker veel kinderen kunnen uitnodigen om samen te sporten’, zei ze.

Dat mocht niet zo zijn. Na nieuwe uitzaaiingen, ditmaal in haar hersenen, bleek er geen behandelplan meer mogelijk. Al wist Mentel ook aan die mededeling een positieve draai te geven. ‘Ik ben blij dat ik niet van het ene op het andere moment uit het leven ben gerukt’, vertelde ze in het tv-programma Humberto. ‘Ik heb mijn gezin, mijn vrienden om mee heen. Alle laatste dingen die ik wilde zeggen, zijn gezegd.’