NieuwsKernwapens
Kernwapens zijn niet ‘cool’ meer, maar toch nog lang niet de wereld uit
China is bezig met een snelle uitbreiding van zijn kernwapenarsenaal, de VS en Rusland zijn de hunne druk aan het moderniseren, er is een ‘revolutie’ gaande in de overbrengingsmiddelen van kernwapens, én nucleaire wapenbeheersing zelf verkeert in een diepe crisis. Maar er is ook goed nieuws uit kernwapenland.
Dit weekend ratificeerde Honduras als vijftigste land het VN Verdrag inzake het Verbod op Kernwapens, waardoor het verdrag uit 2017 binnenkort officieel in werking treedt. Het verdrag verbiedt landen die het ratificeren het gebruik, de productie, het testen, het stationeren van kernwapens – eigenlijk alle aan kernwapens gerelateerde activiteiten.
De Verenigde Naties en niet-gouvernmentele organisaties (ngo’s) die zich al vele jaren inzetten voor afschaffing van kernwapens, reageerden juichend. Peter Maurer, hoofd van het Internationale Rode Kruis, sprak van ‘een overwinning voor de mensheid en de belofte van een veiliger toekomst’.
Campagne
De internationale campagne voor de afschaffing van kernwapens (Ican) die een cruciale rol in de totstandkoming van het verdrag speelde – en daarvoor de Nobelprijs voor de Vrede kreeg – spreekt van een historische gebeurtenis. Volgens het Nederlandse Pax, dat onderdeel uitmaakt van Ican, is het een duidelijk signaal ‘dat een meerderheid van de wereld kernwapens niet langer accepteert’.
‘Landen die kernwapens willen bezitten, denken vaak dat dat hen prestige geeft’, aldus Pax in een toelichting. ‘Door een duidelijk signaal te geven dat kernwapens (...) juist afkeer opleveren, wordt het minder aantrekkelijk over kernwapens te beschikken.’ Anders gezegd, kernwapens zijn niet cool meer.
De hoop van de ngo’s is dat het kernwapenverbod hetzelfde effect zal hebben als eerdere verdragen die clusterbommen en landmijnen in de ban deden. Het gebruik van beide soorten munitie is inderdaad afgenomen, en landen die ze blijven gebruiken roepen internationale veroordeling over zich af.
De situatie rond kernwapens is wel fundamenteel anders. De norm is allang dat afschaffing in theorie gewenst is. Hun grootschalige inzet kan immers leiden tot het einde van de mensheid. Dat betekent echter ook dat landen die kernwapens bezitten een moeilijk doelwit zijn voor andere landen. Terwijl landen die vrijwillig hun kernwapens opgeven, zoals Oekraïne deed na de Koude Oorlog, daarna weer mikpunt kunnen worden van militaire agressie – ondanks alle papieren beloften van grootmachten om dat te voorkomen.
Amerikaanse kernwapens
Nederland kón als Navo-lidstaat het verdrag niet tekenen, omdat de Navo weliswaar ook voor afschaffing van kernwapens is – maar tot het zover is tevens een nucleaire alliantie. De lidstaten committeren zich aan nucleaire afschrikking als onderdeel van hun collectieve verdediging. Om die reden liggen er in Nederland Amerikaanse kernwapens opgeslagen. Tegenover de naar schatting 150 Amerikaanse kernwapens in Europese lidstaten, heeft Rusland een arsenaal aan substrategische kernwapens dat volgens Navo-schattingen tien keer zo groot is.
Niettemin is er rond het anti-kernwapenverdrag de afgelopen jaren druk heen en weer gepingpongd door opeenvolgende kabinetten en de Tweede Kamer. Daardoor voelde Nederland zich geroepen als enige Navo-lidstaat aanwezig te zijn bij de onderhandelingen – waar het uiteindelijk ook als enige land tegen stemde.
