Keihard politiegeweld in Belarus voedt het verzet tegen Loekasjenko’s bewind

Talloze ambtenaren, zorgverleners en fabrieksarbeiders hebben zich donderdag aangesloten bij massale demonstraties tegen de president. Aleksandr Loekasjenko moest toekijken hoe enkele veiligheidsagenten, militairen en zeker dertien presentatoren van de staatstelevisie publiekelijk ontslag namen uit woede over het politiegeweld tegen demonstranten.

Van grote symbolische betekenis is het vertrek van Vladimir Boerko, presentator van een militair programma op de staats-tv, dat populair is onder soldaten. ‘Ik had nooit gedacht, zelfs niet in mijn naarste droom, dat de soldaten en wapens waarover ik verslag uitbracht, tegen mijn eigen volk zouden worden gebruikt’, zegt Boerko in een video op Instagram. Hij roept militairen op om de kant van de demonstranten te kiezen.

Martelingen

De autoriteiten zeggen meer dan zevenduizend demonstranten te hebben gearresteerd. Familieleden proberen naarstig te achterhalen waar hun geliefden opgesloten zijn. Ze maken zich grote zorgen door aanhoudende berichten over martelingen. Video’s die opgenomen zijn buiten detentiecentra laten afgrijselijk gekrijs horen. Zeker twee demonstranten zijn omgekomen, van wie een in een detentiecentrum in de stad Gomel.

‘De mishandelingen en martelingen hebben een puur bestraffend karakter’, zegt Tanya Loksjina, directeur van het Human Rights Watch-kantoor in Moskou. Ze keerde donderdag terug van een driedaags bezoek aan Minsk, waar zij vrijgekomen demonstranten interviewde over de omstandigheden in detentiecentra. ‘De bewakers ondervragen mensen niet om de tactieken van demonstranten te achterhalen, ze zijn mensen alleen maar aan het mishandelen. Het doel is om mensen ertoe aan te zetten binnen te blijven.’

Ze bevestigt berichten over overvolle detentiecentra, waar meer dan 50 mensen soms een cel delen die bedoeld is voor 4 mensen. Vrijgekomen demonstranten vertellen over bloed op de vloeren, ondervoeding en onthouding van medische hulp.

Toegetakelde gezichten

Michelle Bachelet, VN-commissaris voor Mensenrechten, noemde de berichten uit Belarus ‘heel zorgwekkend’ en eist vrijlating van demonstranten. ‘Ik herinner de Belarussische regering aan het absolute verbod op foltering en andere vormen van mishandeling van gedetineerden.’

Maar Loekasjenko lijkt zich niet te schamen voor het geweld. De staatstelevisie toonde woensdag beelden van vastgebonden demonstranten met toegetakelde gezichten. ‘Gaan we nog revolutie voeren’, vraagt een agent. De doodsbange arrestanten schudden hun hoofd. Loekasjenko noemt de demonstranten ‘werklozen met een crimineel verleden’ en aangestuurd worden door ‘buitenlandse krachten’.

Maar de staatsrepressie sorteert niet het gewenste effect. Duizenden vrouwen kleedden zich woensdag en donderdag in het wit en demonstreerden met bloemen. Ze kregen bijval van zorgmedewerkers, die zich al maanden beledigd voelen door Loekasjenko’s uitspraken dat het coronavirus te genezen is met wodka en sauna’s. Geestelijken van de katholieke, orthodoxe en protestantse kerk verenigden zich in een gebed tegen geweld. Een filharmonisch orkest gaf buiten een optreden waarbij ze de borden vasthielden met de tekst: ‘onze stem is gestolen’. Bestuurders van auto’s toeteren als steunbetuiging.

Historische beelden

Ook uit fabrieken kwamen donderdag historische beelden. Medewerkers van de grootste autofabriek van het land legden het werk neer en riepen op tot het vertrek van Loekasjenko. De burgemeester van de desbetreffende stad koos hun kant en beloofde dat de veiligheidsagenten de stad zullen verlaten.

In de hoofdstad zet het regime zijn jacht voort. Agenten verschansen zich in ambulances voor verrassingsaanvallen, schieten gericht met rubberen kogels vanuit bestelbusjes en slaan lukraak met knuppels op toeterende auto’s.

Loksjina, al decennia mensenrechtenonderzoeker in de voormalige Sovjet-Unie, spreekt van ‘het meest surrealistische dat ik ooit heb meegemaakt’. ‘Ik ben vaak in Tsjetsjenië geweest, een plek die alleen te omschrijven is als een hel op aarde, en in Oost-Oekraïne, maar dat was oorlogsgebied. Nooit zag ik politiegeweld van zulke bestraffende aard, volledig willekeurige arrestaties en het totale gebrek aan bereidheid van de autoriteiten om te luisteren naar wat mensen te zeggen hebben.’

Vrijdag vergaderen de EU-ministers van Buitenlandse zaken in een spoedberaad over sancties.