‘Keep your distance’ – maar niemand op de Wallen lijkt het bord te zien

De gemeente Amsterdam gaat streng optreden tegen mensen die de coronaregels negeren, zei burgemeester Halsema. Daar was zaterdag in de hoofdstad in elk geval nog weinig van te merken. ‘Als ík burgemeester was, dan zou ik een mondkapje verplichten in elke winkel en in alle drukke straten.’

Aan het begin van de Kalverstraat maakt de 91-jarige Joop een onverwacht soepele karatebeweging. ‘Hup!’, complimenteert hij zichzelf na afloop. ‘Dat gaat nog altijd even snel.’ Gezien zijn zeer respectabele leeftijd mag de Amsterdammer dan tot de corona-risicogroep behoren, hij is naar eigen zeggen nog altijd sterk genoeg om ‘iemand het ziekenhuis in te schoppen’.

Wat de voormalige sportschoolhouder met de korte karatedemonstratie vooral wil zeggen: als hij het voor het zeggen had, zouden de coronaregels in Amsterdam een stuk strikter worden nageleefd. ‘De burgemeester wil vooral aardig wezen.’ Joop verheft zijn stem. ‘Maar als ík burgemeester was, dan zou ik een mondkapje verplichten in elke winkel en in alle drukke straten.’

Of het aan de vriendelijkheid van de burgemeester ligt, aan de recalcitrante aard van de inwoners, de laksheid van veel toeristen of domweg aan een gebrek aan handhaving: feit is dat op deze zaterdagmiddag uit weinig valt op te maken dat Amsterdam momenteel de grootste coronabrandhaard van Nederland is. Als Joop naar links kijkt, ziet hij de vertrouwde rij voor wassenbeeldenmuseum Madame Tussauds. Schuin achter hem zitten toeristen heup aan heup op het monument op de Dam.

Officieel geldt er sinds een paar weken een mondkapjesplicht in de straat waarnaar Joop verontwaardigd staat te gebaren. Bij de hoofdingangen van de Kalverstraat staan grote borden en ‘crowdmanagers’ om het winkelende publiek daaraan te herinneren. Veruit de meeste mensen zetten braaf hun mondkapje op bij het betreden van de straat, maar een paar honderd meter verderop hangt het in veel gevallen alweer op de kin.

Minieme kans

Een eind verderop in de Kalverstraat, richting Muntplein, doet een jonge handhaver van de gemeente dappere pogingen om koopjesjagers alsnog te bewegen tot het volgen van de regels. Hij deelt gratis mondkapjes uit en als hij door een man wordt afgewimpeld, roept hij hem na: ‘Er worden boetes uitgedeeld’. Maar de kans dat dat gebeurt, zegt de handhaver als de man uit zicht is, acht hij miniem. De gemeente heeft aangekondigd dat er vanaf deze zaterdag strenger zal worden gehandhaafd. ‘Ik heb er hier nog niets van gemerkt.’

Zelfs de wind heeft geen boodschap aan de coronaregels. Aan het andere uiteinde van de Kalverstraat, op het Muntplein, staat een groot dranghek met een spandoek erop: ‘Face mask required’. Maar als een windvlaag opsteekt, waait het hek om en verdwijnt de boodschap uit zicht. Een groepje jongens zonder mondkapjes loopt er lachend omheen, de winkelstraat in.

Afgelopen dinsdag leek het er even op dat de Amsterdammers streng zouden worden aangepakt. Premier Mark Rutte kondigde op zijn persconferentie aan dat de stad later die avond met eigen maatregelen zou komen. In een brief die burgemeester Femke Halsema namens de veiligheidsregio schreef, stond het advies om toeristen en dagjesmensen op te roepen weg te blijven tijdens drukke weekenden.

Later die avond bleek dat die oproep vooralsnog uitblijft omdat die ‘desastreus’ zou zijn voor de hotelbranche. De burgemeester hield het bij een ‘laatste waarschuwing’. Over de handhaving van de coronaregels zei ze: ‘We hebben 8.000 horecagelegenheden in de stad en 5.000 agenten, dus reken maar uit.’

Het maakt de worsteling inzichtelijk van een stad die leeft op drukte. Los van de praktische haalbaarheid: het aanscherpen van de regels betekent economische schade, maar zonder aanscherpingen is het moeilijk voorstelbaar dat het aantal besmettingen zich laat terugdringen.

Alweer open

Dat het een het ander niet hoeft te bijten, wordt zaterdagmiddag duidelijk in de Bijenkorf. Het warenhuis moest woensdag dicht toen bleek dat tien personeelsleden hadden doorgewerkt terwijl ze waren besmet met corona. De sluiting leek aanvankelijk voor minimaal tien dagen te gelden, maar op zaterdag kon het filiaal alweer open.

Alle medewerkers die de tien dagen voorafgaand aan de sluiting in de winkel hebben gewerkt, zitten in quarantaine. Ze worden vervangen door medewerkers uit andere filialen en van het hoofdkantoor. Als de Bijenkorf zaterdagmiddag om klokslag twaalf uur weer opengaat, heeft zich voor de ingang op het Beursplein een rij gevormd tot ver om de hoek, het Damrak op.

In de winkel geldt geen mondkapjesplicht, maar vlak na de heropening draagt iedereen ze. Misschien omdat het winkelende publiek bij binnenkomst vriendelijk maar indringend wordt gevraagd ‘voor de eigen veiligheid’ een mondkapje te dragen, misschien ook wel omdat bezoekers de besmettingen in de winkel vers in het geheugen hebben.

Geen Spanje

Op veel andere plekken in de stad lijkt het idee dat er een besmettelijk virus rondwaart al een stuk verder weggezakt. Toeristen zeggen zich veilig te voelen in Amsterdam omdat het hier ‘geen Spanje’ is. Jongeren voelen zich veilig omdat ze jong zijn, of ze vragen zich af wat er ‘allemaal waar is van wat ons wordt verteld over corona’.

Op Plein ‘40-‘45, een groot marktplein in Amsterdam Nieuw-West blijken veel bezoekers bovendien niet op de hoogte van het feit dat in hun stadsdeel het aantal besmettingen het hoogst is. Desalniettemin lijkt op het plein, waar ook een mondkapjesplicht geldt, alles ordelijk te verlopen. Handhavers van de gemeente hebben de markt grotendeels afgezet met dranghekken. Er mogen slechts honderd man tegelijk de markt op.

‘Maar moet je kijken, dit heb toch totaal geen nut’, moppert de 79-jarige Corrie Holtman die met haar dochters en kleindochters een frietje heeft gehaald bij een kraam buiten de dranghekken. Ze gebaart naar het afgeschermde deel van de markt, waar de nodige mondkapjes alweer aan de oren bungelen. En wijst dan naar het deel van de markt waar zij staat, dat niet is afgeschermd en waar bijna niemand een mondkapje draagt. ‘Dit is toch ook de markt?’

Het is niets in vergelijking met de chaotische situatie op de Wallen. Overdag houdt haast niemand zich aan de ook daar geldende mondkapjesplicht. ‘Dus het is waar wat er op de borden staat?’, antwoordt de 24-jarige Duitse Hannah op de vraag waarom ze geen mondkapje draagt. Ze kijkt naar haar studievriend, met wie ze hier gekomen is. ‘Wij dachten: niemand draagt ze, dus de borden zullen wel niet kloppen.’

’s Avonds zijn er zoveel handhavers op de been die de toeristen mondkapjes toestoppen, dat de meesten het ding uiteindelijk maar omknopen. Maar dan is het al snel weer zo druk dat het publiek schouder aan schouder loopt. Op de Majoor Bosshardtbrug verdringen toeristen elkaar om een foto te nemen van de gracht, de rode lichten en de mensenmassa. Achter hen, tegen de reling van de brug, is nog net een stuk van het waarschuwingsbord van de gemeente te zien. ‘Keep your distance’ staat er, tegen de klippen op: ‘And more of Amsterdam may open up’.