Kan een man borsten krijgen van het eten van soja?

Op tal van digitale fora melden zich vrouwen die zich voor een cupmaatje meer laven aan de sojayoghurt ('Ik ben nu al een paar weken bezig maar nog geen resultaat!'). Mannen zijn juist bang voor borstgroei door hun tofurijke dieet. Ook zijn er ouders die hun kinderen liever geen sojamelk geven uit vrees voor hormonen.

Spookverhalen, zegt Trudy Voortman, voedingswetenschapper aan het Erasmus MC in Rotterdam, onmiddellijk, al volgen de hoop en vrees van deze groepen een zekere logica.

Een opvlieger per dag minder

Er zitten in diverse eetbare planten, waaronder de sojaboon, inderdaad stofjes die op hormonen lijken. Ze worden fytohormonen genoemd. In de sojaboon gaat het om isoflavonen.

'Het zijn een soort plantaardige oestrogenen', legt Voortman uit. 'De molecuulstructuur lijkt op die van oestrogenen en ze kunnen zich eventueel ook binden aan de oestrogeenreceptoren die we overal in ons lichaam hebben. Het effect van deze fyto-oestrogenen is echter veel zwakker dan dat van de hormonen zelf.'

Voortman en collega's publiceerden vorige week een overzichtsstudie in vakblad JAMA. Daarin hadden ze 62 onderzoeken onder de loep genomen naar de effecten van extracten uit soja en rode klaver op klachten bij vrouwen in de overgang. Vrouwen blijken gemiddeld één (1,3 om precies te zijn) opvlieger per dag minder te hebben. 'Het lijkt er op dat zulke supplementen toch enig effect kunnen hebben. maar het effect is klein', zegt Voortman.

Het gaat in deze studies vooral om voedingssupplementen met hogere doseringen aan werkzame stoffen dan in soja zelf. Hoeveelheden dus die je niet snel uit je dagelijkse voeding zult halen.

Extreme effecten

Behalve als je een schaap bent. Voortman verwijst naar een onder wetenschappers in haar vakgebied bekend voorval. Ergens halverwege de vorige eeuw bleek een schapenkudde in Australië bijna onvruchtbaar te zijn. De dieren liepen in rode klavervelden en kregen per dag grammen van het spul binnen. Voortman: 'Een hoeveelheid die je kunt vergelijken met het wegtikken van hele potten pillen.'

'Als je bedenkt dat een portie soja ongeveer 20 milligram isoflavonen bevat, begrijp je dat je dat niet voor elkaar krijgt met gewoon eten', zegt Voortman. 'Zelfs in Azië waar de gemiddelde soja-inname per dag hoger ligt dan bij ons komen ze niet verder dan zo'n 50 milligram per dag. Dat is veel te laag om zulke extreme effecten te kunnen krijgen.'

Een man met borstvrees

Naar de invloed van isoflavonen op het mannelijk lichaam zijn aparte studies gedaan. De hoeveelheid en kwaliteit van het sperma en de hoeveelheid testosteron werd bekeken bij mannen die wel of geen supplementen kregen. Er bleek geen verschil te zijn. Er zijn zelfs enige aanwijzingen dat het eten van soja kan beschermen tegen prostaatkanker, zegt Voortman.

'Eigenlijk zijn er alleen enkele studies met ratten bekend. Die kregen zoveel isoflavonen binnen dat ze onvruchtbaar werden, maar dat gold zowel voor de mannetjes als de vrouwtjes. En alweer met extreme hoeveelheden. Logisch dat er dan iets gebeurt.'

Voortman zou een man met borstvrees in elk geval met een gerust hart een smakelijke sojaburger voorschotelen.