Kan ASML de WW-kosten even terugbetalen?
De juichverhalen over de technologiesector waren deze week niet van de lucht. De sector is van oudsher snel met kwartaal- en jaarcijfers, en dus kan al half januari een feestje worden gebouwd: recordomzetten, uitstekende marges, prima vooruitzichten. Ook het Nederlandse ASML, maker van machines om computerchips te fabriceren, deed luid van zich horen. Niemand bladerde even terug in oude kranten: ASML was toch dat zielige bedrijf dat eerder in dit recordjaar gebruik maakte van de (deeltijd-)WW? Daarom nu de vraag: zou ASML deze overheidssubsidie niet even moeten terugbetalen?
Hoe goed gaat het in Veldhoven? Dat ASML een cyclisch bedrijf is - waarvan de omzet wild op en neer zwiept met de conjunctuur - is een feit. In het laatste kwartaal van 2009 boekte het bedrijf 580 miljoen euro omzet; in het laatste kwartaal van 2010 werden voor ruim 1,5 miljard euro aan chipmachines geleverd.
ASML kan prima omgaan met deze volatiliteit. Het heeft naast de vaste medewerkers ook een ruime schil van flexibel personeel. De flexwerkers krijgen hun ontslag in slechte tijden en worden in goede tijden weer massaal ingehuurd. Terwijl de omzet praktisch verdrievoudigde, steeg het aantal vaste werknemers tussen het vierde kwartaal van 2009 en dat in 2010 slechts van 6.500 tot 7.100. Ondanks het cyclische karakter houdt ASML consequent vast aan investeringen in onderzoek en ontwikkeling. Elk kwartaal zo'n 120 miljoen euro - crisis of geen crisis.
De strategie legt ASML geen windeieren. De financiële man in het bestuur, Peter Wennink, zegt in een vraaggesprek met FD deze week: 'Ons marktaandeel stijgt door. Nu zitten we tegen de 80 procent aan.' Let wel: dat is 80 procent van de wereldmarkt. Wennink vervolgt: 'Bij een concurrent als Canon loopt het bloed er aan alle kanten uit.' Alleen Nikon is nog een concurrent van enige betekenis. Wennink: 'Ook die partij drukken wij langzaam uit de markt.'
Deze (bijna) monopoliepositie maakt geld verdienen makkelijk. Op de omzet in het laatste kwartaal van 2010 boekte ASML 45 procent brutomarge en 32,4 procent nettomarge. Dus na aftrek van alle kosten, alle afschrijvingen en financieringslasten, en nadat bovendien alle (winst)belasting was betaald, verdiende het bedrijf in dat laatste kwartaal een kleine 500 miljoen euro. Over heel 2010 werd netto een klein miljard verdiend.
Dus verdubbelt ASML de dividenduitkering aan aandeelhouders en verstrekt het een recordbonus aan het (vaste) personeel van 16 procent van het jaarsalaris. Kortom: het is feest, en velen profiteren mee.
En de collectieve kas? Die niet zo, eerlijk gezegd.
Op de bruto recordwinst van 2010 (1,15 miljard) betaalt ASML 168 miljoen euro winstbelasting, een effectieve belastingdruk van minder dan 15 procent. Dat mag laag worden genoemd.
Maar belangrijker vind ik de kosten van werkloosheidsuitkeringen. Ik citeer uit NRC Handelsblad van een jaar geleden (20 januari 2010) als ik opschrijf dat ASML in crisisjaar 2009 duizend flexibele werkkrachten ontsloeg en deeltijd-WW aanvroeg voor 1.100 vaste medewerkers. 'Inmiddels (in januari 2010 dus, FK) is de helft van de medewerkers weer aangenomen, aldus Meurice.' Eric Meurice is de topman van ASML. Een deel van de werknemers zat in recordjaar 2010 dus nog thuis op kosten van werknemers en werkgevers, die samen het Werkloosheidsfonds voeden met premies.
ASML, kortom, houdt de winsten privaat (voor aandeelhouders en vaste medewerkers) maar socialiseert de verliezen die samenhangen met de grillige conjunctuur. Dit is geen toeval - een uitzonderingkwestie in verband met de diepe crisis - maar dit is beleid in de structureel cyclische markt waarop de onderneming actief is.
ASML, blijkt uit het voorbeeld van de constante investeringen in onderzoek en ontwikkeling, is prima in staat om 'door de conjunctuurcyclus heen' te kijken. Maar als het om personeel gaat wordt dit nagelaten - dat mag de gemeenschap doen.
ASML schrijft in zijn sustainability report dat het bedrijf een 'betrouwbare partner wil zijn in de gemeenschappen waarbinnen we actief zijn.' Dat kan dus beter.
