Kamer wil concrete actie tegen opsluiting van 1 miljoen Oeigoeren in Chinese strafkampen

De urgentie om te handelen is vergroot nu concrete aanwijzingen zich opstapelen dat de ‘Chinese goelag’ nog groter is dan al werd gedacht. China claimt juist dat het de kampen afbouwt, maar Australische onderzoekers concluderen op grond van onder meer satellietbeelden het tegendeel. Premier Rutte noemde de berichten uit de Oeigoerse provincie Xinjiang woensdag ‘zeer verontrustend’, maar daarmee neemt de Kamer geen genoegen meer.

Westerse consumenten − ook Nederlandse − zijn direct bij de misstanden betrokken, want de kans is volgens mensenrechtenorganisaties groot dat ze in (katoenen) kleding lopen die door gedwongen arbeid van Oeigoeren is geproduceerd. Om die reden nam het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden deze week bijna unaniem een wetsvoorstel aan dat importeurs van goederen uit Xinjiang dwingt aan te tonen dat deze niet op malafide wijze zijn gefabriceerd.

‘Kabinet moet escaleren’

Veel partijen, in en buiten de coalitie, vinden ook dat dit niet kan. Bram van Ojik (GroenLinks): ‘We moeten alles doen wat we kunnen om te voorkomen dat dit zo blijft.’ Minister Sigrid Kaag van Buitenlandse Handel stuurde deze zomer een brief aan de Kamer waarin ze wees op de verplichting van bedrijven om zich te houden aan de geldende internationale regels hieromtrent. In maart kondigde ze aan daarover ook een ‘kennissessie’ te willen organiseren, maar dat is ‘echt te weinig’, vinden Van Ojik en Lilianne Ploumen (PvdA).

Ploumen vraagt zich af waarom Kaag niet allang die bedrijven heeft uitgenodigd voor een gesprek. ‘Het kabinet moet opschalen en escaleren.’ De twee partijen willen nu een hoorzitting in de Kamer organiseren om van bedrijven zelf te horen of en zo ja hoe ze toezicht houden op de arbeidsomstandigheden in Xinjiang. Kledinggigant H&M is trouwens al begonnen de banden met katoenproducenten uit Xinjiang door te snijden.

Volgens geopolitiek analist Alex Krijger, die met journalist en sinoloog Ardi Bouwers onderzoek deed naar zakendoen in het China van Xi Jinping, hebben Nederlandse bedrijven er ook behoefte aan dat het kabinet klare wijn schenkt. ‘Er is een startschot gegeven in de China-notitie, maar bedrijven willen dat de nieuwe balans over de omgang met China concreet gemaakt wordt, zelfs als dat betekent dat er rode lijnen komen.’

Handelsbelangen

Volgens Martijn van Helvert (CDA) ‘verschuilt het kabinet zich’ achter internationale regels. Natuurlijk moeten bedrijven die naleven, zegt hij, ‘maar wie kan in China controleren of die normen worden gehandhaafd?’ Het kabinet vindt het ‘heel lastig’ om kritisch te zijn, volgens Van Helvert, gezien de handelsbelangen. Daarom is hij in dit geval voor de ‘dualistische aanpak’, die inhoudt dat de Kamer zelf initiatief neemt.

Initiatieven zijn er volop. Joël Voordewind (ChristenUnie) bereidt een initiatief-wetsvoorstel voor om het gebod tegen dwangarbeid, kinderarbeid en andere schendingen van arbeidsrechten te gaan afdwingen. Hij behoort ook tot de grote Kamermeerderheid, inclusief de VVD, die persoonsgerichte sancties wil op Europees niveau tegen verantwoordelijken voor de repressie (ook hierin zou de EU het Amerikaanse voorbeeld volgen).

GroenLinks wil ook de export van surveillanceapparatuur naar China aan banden leggen. Amnesty onthulde onlangs dat ook een Nederlands bedrijf dat doet. ‘De regering wil wachten tot dit Europees geregeld is, maar dat lukt niet,’ zegt van Ojik, ‘dus moeten we het nationaal doen.’