Kabinet wil internationaal gerechtshof voor handel
Het kabinet pleit voor een internationaal gerechtshof om handelsgeschillen te beslechten. Het speelt hiermee in op de controverse over het Trans-Atlantisch Handels- en Investeringsakkoord (TTIP), waarover de Verenigde Staten en Europa al jaren onderhandelen.
Een van de neteligste punten uit dat verdrag is dat bedrijven en aandeelhouders het recht krijgen om een overheid aan te klagen wegens 'handelsbelemmeringen'. Investeerders kunnen dan miljarden euro's aan schadevergoeding eisen.
De besprekingen over deze cruciale paragraaf zijn in januari stilgelegd. Vooral milieuactivisten, dierenbeschermers en critici van multinationals verzetten zich heftig tegen de paragraaf, in beleidskoeterwaals 'ISDS' geheten: Investor-State Dispute Settlement, oftewel geschillenbeslechting tussen investeerders en staten. Tegenstanders vrezen dat deze clausule de Europese regels zal ondermijnen tegen onder meer genetische manipulatie of milieubedervende aardgaswinning.
Plan
PvdA-minister Liliane Ploumen (Buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking) heeft samen met haar collega's van de Duitse SPD, de Franse Parti Socialiste en drie andere sociaal-democratische partijen een plan voor de Europese Commissie geschreven, waarmee ze de impasse denkt te kunnen doorbreken. Ploumen wil voorkomen dat buitenlandse investeerders beleidswijzigingen kunnen tegenhouden. Handelsgeschillen moeten worden voorgelegd aan een op te richten internationaal hof.
'Buitenlandse bedrijven zouden met die regels in de hand legitieme beleidswijzigingen kunnen tegenhouden', zegt Ploumen over de ISDS-clausule. Onder het mom van investeringsbescherming kunnen multinationals bovendien forse schadevergoedingen eisen op kosten van belastingbetalers als een overheid van beleid wil veranderen. Als voorbeeld noemt Ploumen het Duitse besluit om te stoppen met kernenergie na de Fukushima-kernramp in 2011.
'Wij willen geen compromissen sluiten als het gaat om onze Europese waarden zoals menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, bescherming van milieu en mensenrechten', zegt Ploumen. 'Dus eisen wij een absolute beleidsvrijheid voor overheden. Wij willen dat de bescherming van investeerders wordt beperkt tot oneigenlijke maatregelen, zoals onteigeningen waarvoor geen grond is.'
Nieuw model
Nu treden vaak duurbetaalde advocatenkantoren op als scheidsrechters bij conflicten tussen investeerders en regeringen. Niet zelden verdienen deze advocatenkantoren ook geld door bedrijven van advies te voorzien. Ploumen wil dat er in plaats daarvan een permanent gerechtshof voor wordt opgezet, dat belangenverstrengeling uitsluit. 'Als hof te zwaar klinkt mag het ook een secretariaat heten, als het maar een permanent karakter heeft. De arbiters moeten onafhankelijk zijn en moeten zich houden aan een gedragscode.'
Het plan van Ploumen kan 'een nieuw model zijn voor conflictbeslechting'. 'We hebben nu wereldwijd in duizenden internationale verdragen ISDS-bepalingen. Het gaat dus niet alleen om TTIP. We willen ook kijken of we dit model nog kunnen toepassen in het verdrag tussen Europa en Canada, CETA. Dat is zo goed als gereed. De Europese Commissie bekijkt nog in hoeverre dat mogelijk is.'
