NIEUWScoronawet
Kabinet in grote tijdnood met coronawet
Terwijl de kritiek op de nieuwe coronawet verder aanzwelt, raakt de geplande ingangsdatum van 1 juli uit het zicht. In de coalitie wordt serieus rekening gehouden met het terugroepen van het parlement uit het aanstaande zomerreces.
Vrijdag hoopt het kabinet eindelijk het voorstel naar de Tweede Kamer te kunnen sturen voor de wet, die de huidige noodverordeningen ter bestrijding van het coronavirus moet vervangen. Of het die planning haalt, hangt sterk af van het advies van de Raad van State, dat ook deze week moet verschijnen. Bij een afkeurend advies moet het kabinet terug naar de tekentafel, wat vrijwel zeker leidt tot vertraging.
Zelfs als de Raad laaiend enthousiast is – wat gezien de grote maatschappelijke kritiek niet waarschijnlijk is – komt het kabinet in tijdsnood. Over minder dan twee weken is het al 1 juli, eerder door het kabinet gezien als de uiterlijke ingangsdatum voor de wet. In die tijd moet zowel de Tweede als de Eerste Kamer het voorstel goedkeuren.
Onder druk gezet
Die planning stuitte in de oppositie vorige week al op de nodige scepsis. Partijen voelen zich onder druk gezet om de coronawet met stoom en kokend water te behandelen. Daarvoor is de wet te omvangrijk en ingrijpend, vinden zij. De SP verklaarde eerder al daaraan niet te zullen meewerken. Ook voor GroenLinks is de limiet bereikt. ‘Voor 1 juli kan gewoon niet meer’, zegt Tweede Kamerlid Kathalijne Buitenweg.
Dat is een tegenvaller voor het kabinet, die de wet met een zo breed mogelijke steun door beide Kamers zal willen loodsen. Ook binnen de coalitie nemen de zorgen over het haastwerk hand over hand toe. Aan de haalbaarheid van 1 juli ‘kun je ernstig twijfelen’, zegt D66-Kamerlid Maarten Groothuizen.
Het terugroepen van de Kamer in het zomerreces, dat begint op 3 juli, wordt daarom ook binnen de coalitie gezien als serieuze optie. ‘Dit moet je niet afraffelen’, aldus Groothuizen. ‘Dan maar in de zomer.’
Verregaande macht
De grootste inhoudelijke zorgen betreffen de duur (een jaar) en de reikwijdte van de wet, die ministers de macht geeft zonder toestemming vooraf van het parlement verregaande maatregelen te treffen. Vragen zijn er ook over het opduiken in de wet van de corona-app. Die moet de GGD’en helpen in het bron- en contactonderzoek, maar heeft de harten van de partijen nog niet weten te veroveren.
Maandag liet de Raad voor de Rechtspraak zich kritisch uit over het concept-wetsvoorstel, dat te ruim geformuleerd zou zijn. Daardoor is voor burgers niet duidelijk aan welke regels zij zich moeten houden. Eerder werd kritiek geuit door onder meer de Nationale Ombudsman, de Nederlandse Orde van Advocaten en diverse staatsgeleerden.
Hoe maken andere Europese landen de overstap van een noodsituatie naar ‘het nieuwe normaal’?
Spanje
Liefst zes keer verlengde Spanje de ‘alarmtoestand’, waarvan de laatste termijn op 21 juni afloopt. Om het nieuwe normaal van een stevigere juridische basis te voorzien, nam het Spaanse parlement eerder deze maand een eigen overkoepelende coronawet aan. Daarin geregeld zijn onder meer de mondkapjesplicht in de publieke ruimte en de anderhalve meter afstand.
De Spaanse regering levert macht in ten faveure van de provinciebesturen, maar kan de touwtjes wel weer in handen nemen als zich ‘buitengewone of ernstige’ situaties voordoen. Opvallend is de duur: de wet blijft van kracht tot de landelijke regering de gezondheidscrisis voorbij acht.
België
De coronacrisis trof België in opnieuw een regeringsloze periode. Om de crisis toch doortastend aan te kunnen pakken, kreeg de demissionaire regering onder leiding van premier Sophie Wilmès in maart het vertrouwen om per decreet te regeren. Besluiten hoeven pas achteraf aan het Belgische parlement te worden voorgelegd. Als het parlement de besluiten niet binnen een jaar goedkeurt, houden ze op te bestaan.
Op 26 juni loopt Wilmès’ ‘coronamandaat’ af. Haar partij heeft al gezegd niet voor een verlenging te gaan, maar een alternatief is er nog niet. Gesmacht wordt naar een doorbraak in de landelijke formatie. Een volwaardige regering kan zich dan over het vervolg van de crisis buigen.
Verenigd Koninkrijk
Zet de regering van Boris Johnson de volksvertegenwoordiging buitenspel? Sinds het begin van de crisis namen de Britse ministers meer dan negentig maatregelen zonder ze vooraf aan het parlement voor te leggen, schreef The Telegraph woensdag. Sommige daarvan zeer verregaand, zoals de plicht voor alle reizigers naar het Verenigd Koninkrijk om de eerste twee weken in thuis-quarantaine te gaan.
Het leidt tot groeiend ongemak bij politici en staatsgeleerden, die vinden dat de regering-Johnson zich te veel vrijheid permitteert. Nu de crisis is afgezwakt, moeten de ministers weer normale wetten opstellen, zeggen zij. Alleen dan kan het parlement zijn controlerende taak uitvoeren.
