Kabinet diep door het stof om kinderopvangtoeslag, forse schadevergoeding gedupeerden

Het kabinet trekt voor de compensatie in totaal 7,5 miljoen euro uit. De grenzen van de handhaving zijn ‘doelbewust opgezocht en overschreden’, erkent staatssecretaris Snel van Financiën.

Daarmee reageert het kabinet vrijdag op de conclusies van de onderzoekscommissie-Donner die donderdag stelde dat honderden klanten van het Eindhovens gastouderbureau Dadim in de afgelopen jaren door de Belastingdienst ‘structureel vooringenomen’ zijn benaderd. Daardoor waren zij kansloos in hun verdediging tegen het verwijt dat zij met de kinderopvangtoeslag gefraudeerd zouden hebben. ‘Ik heb het volste begrip voor de onmacht en de boosheid die hiervan het gevolg zijn’, aldus Snel na afloop van de ministerraad. Hij kondigt maatregelen aan die ertoe moeten leiden dat belastingbetalers ‘kunnen vertrouwen op een integere, geloofwaardige, zorgvuldige en verantwoordelijke Belastingdienst’.

Snel geeft in een brief aan de Tweede Kamer een aantal voorbeelden van de ‘ongepaste toon’ waarop binnen de Belastingdienst over fraudebestrijding werd gesproken en hoe het belang van individuele toeslagontvangers uit het oog werd verloren. ‘Het vermoeden bestaat dat alles fake is’, citeert Snel een van zijn ambtenaren in interne correspondentie. ‘Maar om het stopzetten te rechtvaardigen moeten we een paar concrete gevallen hebben. Als dat is vastgesteld gaan alle kranen dicht.’

Ook is tot in de top van het fraudebestrijdingsteam te lang uitgegaan van een ‘80-20-benadering’. De ambtenaren gingen er vanuit dat hun aanpak in 80 procent van de gevallen terecht was. De onterechte benadering van de overige 20 procent viel onder nevenschade. De kans dat toeslagen onterecht werden teruggevorderd, werd op de koop toe genomen.

De gedupeerde Dadim-klanten kunnen rekenen op volledige correctie van de bedragen die eerder ten onrechte zijn ingevorderd, voor zover die niet al eerder zijn terugbetaald. Daarbovenop krijgen zij 25 procent schadevergoeding. Plus 500 euro voor elk halfjaar dat zij moesten wachten totdat de Belastingdienst hun bezwaar gegrond verklaarde.

Snel wijst er in zijn brief overigens nogmaals op dat de Tweede Kamer in 2013 na enkele geruchtmakende fraude-affaires in grote lijnen instemde met de hardere aanpak. ‘In de praktijk zal dit ook goedwillende burgers raken’, kondigde toenmalig staatssecretaris Weekers destijds aan. ‘De balans in de weging tussen dienstverlening en fraudebestrijding zal vaker in het voordeel van fraudebestrijding doorslaan.’

Snel wil die balans nu weer herstellen. Hij meldt aan de Tweede Kamer dat hij werkt aan een reeks maatregelen om te voorkomen dat het opnieuw zo kan misgaan tussen de fiscus en de ontvangers van toeslagen. Snel wil fraude onverminderd consequent blijven bestrijden. Maar indien er slechts vermoedens van fraude zijn, moet niet wantrouwen maar vertrouwen voortaan de leidraad zijn, totdat het tegendeel is bewezen.

De drempel voor burgers om zich te verdedigen moet daarom omlaag. Zo dient het mogelijk te worden om bewijsstukken digitaal in te dienen. De dienst kan voortaan ook niet meer melden dat er bewijsstukken ontbreken zonder duidelijk te maken om welke stukken het dan gaat. De dienst moet ‘heldere uitleg’ gaan geven over besluiten.

Naar de vraag hoe dit allemaal moet worden georganiseerd door een Belastingdienst die in veel opzichten overbezet is, loopt nog een onderzoek. Snel belooft dat hij begin 2020 met een concreet plan komt. Binnenkort komt ook de onderzoekscommissie-Donner met een tweede rapport waarin duidelijk moet worden in hoeverre ook klanten van andere gastouderbureaus onrechtvaardig zijn behandeld. De rekening voor het kabinet zal waarschijnlijk oplopen tot in de tientallen miljoenen euro's.