Kaag wil onderhandelen over doorstart huidige coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie

Kaag verklaarde donderdag op het D66-partijkantoor dat zij het verzet staakt tegen een doorstart van het huidige kabinet. ‘De samenleving roept om positieve flexibiliteit, om actie, om een daadkrachtige regering. Er moet iets gebeuren', zei Kaag. ‘De keuze waar D66 nu voor staat is: opnieuw verkiezingen óf inhoudelijk onderhandelen met VVD, CDA en de ChristenUnie. D66 verkiest onderhandelingen boven nieuwe verkiezingen omdat de samenleving daar recht op heeft’, aldus de D66-leider.

Dit is allesbehalve een droomscenario voor D66. Bijna zeven maanden hebben de Democraten zich tegen een voorzetting van de huidige coalitie verzet omdat Kaag een progressievere koers wilde varen. Kaag beloofde haar kiezers donderdag dat zij zich tijdens de onderhandelingen alsnog wil gaan inzetten voor een zo progressief mogelijk kabinet.

‘Voor ons moet het regeerakkoord recht doen aan al die mensen in Nederland die zich zorgen maken over de klimaatcrisis, die gelijke kansen willen voor hun kinderen, die willen dat Nederland loyaal en gewaardeerd is in Europa, dat Nederland weer het trotse open, tolerante en internationale land wordt dat het ooit was.’

Ook demissionair premier Mark Rutte en CDA-leider Wopke Hoekstra hebben inmiddels bevestigd dat de vier huidige coalitiepartijen gaan onderhandelen over de vorming van een nieuw kabinet. Rutte bezweert dat niet alles bij het oude zal blijven. Het gaat om ‘een nieuwe start, met een nieuwe bestuurscultuur’. Volgens Hoekstra moet er ‘voor alle vier de partijen voldoende inzitten'.

Hoge druk op D66

Woensdag voerde informateur Remkes de druk op de partijleiders op om de impasse in de kabinetsformatie te doorbreken nadat hij tot de conclusie was gekomen dat een minderheidskabinet bestaande uit een combinatie van VVD, D66 en CDA niet zou werken. Ook bleek er weinig gevoeld te worden voor een extraparlementair kabinet bestaande uit zes partijen. PvdA en GroenLinks wilden nog steeds praten, maar alleen als volwaardig lid van een meerderheidscoalitie.

In een ultieme poging om de formatie te redden, eiste Remkes in een biechtstoelprocedure opheldering van de partijleiders. Als de partijen er na zeven maanden nog steeds niet uit konden komen welke combinatie de inhoudelijke formatie-onderhandelingen moesten beginnen, zou de informateur niet anders kunnen concluderen dat nieuwe verkiezingen de enige uitweg uit de impasse zouden zijn.

Uit de een-op-eentjes met Remkes kwam naar voren dat D66-leider Sigrid Kaag geen bezwaren meer had tegen onderhandelingen over de vorming van een kabinet bestaande uit de oude coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie, meldden ingewijden aan de Volkskrant. Vervolgens heeft Remkes aangestuurd op een doorstart van de oude coalitie.

Droomscenario voor VVD, CDA

Voor de VVD en CDA zijn gesprekken over een doorstart wèl het gedroomde scenario. VVD-leider Mark Rutte en CDA-voorman Wopke Hoekstra waren de afgelopen maanden aan elkaar vastgelijmd. De twee rechtse partijen wilden hoe dan ook geen gesprekken aan met de voorkeurscombinatie van D66: onderhandelingen met PvdA en GroenLinks. Rutte en Hoekstra vonden twee linkse partijen er een te veel. Zij vrezen een te linkse stempel op het regeerakkoord en vinden meer partijen dan getalsmatig nodig zijn voor een meerderheid onnodig.

Hoewel de onderlinge relatie tussen Gert-Jan Segers (ChristenUnie) en Rutte na de vertrouwenscrisis in april een dieptepunt bereikte, zijn de banden inmiddels hersteld. De meeste zorgen liggen inmiddels bij de koele relatie tussen Rutte en Kaag. Desalniettemin verklaarde Rutte de afgelopen maanden geregeld dat zijn voorkeur uitging naar een doorstart van de huidige coalitie.

Stevig wensenlijstje

D66 heeft er juist alles aan gedaan de ChristenUnie buiten de deur te houden. Kaag beloofde haar kiezers een zo progressief mogelijk kabinet. Vanwege de verschillen op terreinen als emancipatie en medisch-ethische kwesties lag een verlengde samenwerking met de christenen volgens de democraten niet voor de hand. Hoewel D66 benadrukt dat de samenwerking de afgelopen vier jaar goed is verlopen, vindt de partij dat zij als tweede partij van het land verplicht is het beleid de komende vier jaar van een progressievere stempel te voorzien.

Segers liet zondag weten geen animositeit in de richting van D66 te voelen. ‘Ik zie dat medisch-ethisch heel groot wordt gemaakt’, zei Segers zondag tegen het AD. ‘Terwijl er zoveel momenten zijn dat D66 en ChristenUnie de afgelopen vier jaar schouder aan schouder stonden.’

Gesprekken over een doorstart kunnen bij D66 ervaren worden als een nederlaag. Het ligt dan ook in de lijn der verwachting dat de vier partijen lang zullen onderhandelen over de voorwaarden waaronder de oude coalitie verder kan werken. Kaag zal met een flink wensenlijstje de onderhandelingen in moeten gaan om de steun van haar achterban te behouden.