Journalist Marieke de Ruiter ging aan de slag als pakketbezorger: ‘Ik wilde weten hoe de markt in elkaar steekt’

De pakketbezorger met wie economieredacteur Marieke de Ruiter vorig jaar van een onderaannemer van PostNL mocht meerijden, was misschien wel de gelukkigste bezorger die ze ooit had gezien. ‘Werkdruk, daar had hij allemaal niet zo’n last van’, zegt De Ruiter. ‘Hij vond zijn werk hartstikke leuk. Zelfs het feit dat hij de hele dag geen tijd had voor een toiletpauze, vond hij geen probleem.’

PostNL verzekerde De Ruiter meermaals dat het met de werkomstandigheden van de bezorgers helemaal snor zat. Kort daarop bracht de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) een rapport uit waarin stond dat bij 9 op de 10 onderaannemers van de grote pakketbedrijven, PostNL, DHL, DPD en GLS, misstanden waren geconstateerd.

Dat contrast was de reden dat De Ruiter afgelopen zomer in een PostNL- shirt met een busje door Amsterdam reed als een van de ‘frontsoldaten van onze consumptiedrift’, zoals ze het zelf omschrijft. Ze wilde het echte verhaal achter de bezorgers en onderaannemers van pakketbedrijven achterhalen. Haar artikel over de werking van de pakkettenmarkt staat deze zaterdag in de Volkskrant.

We hebben al vaker gelezen over de werkomstandigheden van bezorgers - wat wilde je ontdekken voor dit verhaal?

‘Het onderwerp is sowieso niet nieuw natuurlijk, de krant schreef jaren geleden ook al over problemen in de bezorgingsbranche. Ik heb zelf in mijn studententijd als bezorger gewerkt, dat was in 2010. Dat ging ik juist doen omdat het toen zo’n relaxed baantje was. Het is nu compleet het tegenovergestelde en het lijkt al jaren te verergeren. Ik vroeg me af hoe die problemen zo hardnekkig konden zijn. Welke belangen spelen er? Ik wilde weten hoe deze markt in elkaar steekt.’

De Ruiter werkte voor het verhaal voor een onderaannemer van PostNL. Onderaannemers van pakketbedrijven nemen vaak meer routes aan dan ze zelf kunnen rijden, en besteden zelf een deel van het werk uit. Die mensen (‘onderonderaannemers’, zijn het eigenlijk) betalen ze vervolgens een flink uitgekleed tarief per bezorgd pakket.

Uit De Ruiters onderzoek blijkt onder andere dat de bezorgers zelf denken dat ze onder de best mogelijke omstandigheden werken. Met snoeihard werken brengen ze relatief veel geld in het laatje, maar dan zonder rekening te houden met verzekeringen, ziekte en pensioen. En oefening baart kunst, of in dit geval kapitaal: de handige bezorger verdient zo de helft meer dan een beginner.

Het allerbelangrijkste in het werk: weten waar je je pakketjes kwijt kunt. De Ruiter: ‘Je krijgt alleen betaald als een pakket bezorgd is. De allergrootste vertragende factor is iemand die niet thuis is. Je moet je route kennen, want dan weet je: de persoon van nummer 66 is er altijd, die kan pakketjes voor iedereen aannemen. Dat soort kennis zorgt ervoor dat je werk rendabel is en dat je fatsoenlijke uren kan aanhouden. Anders lukt dat absoluut niet.’

Aan het stuk te lezen werd jij zelf ook meegesleept in de werkdruk.

‘Ja, dat is krankzinnig, dat gaat heel snel. Ik dacht echt dat het voor mij anders zou zijn, omdat ik niet financieel afhankelijk was van dat werk. Het komt door die handscanner, denk ik. Daarop moet je elke ochtend invullen hoe lang je denkt te doen over je route en daar past PostNL de geschatte bezorgtijd op aan. Als je achterloopt op je route, wordt het adres eerst oranje, daarna rood.

‘Er was een dag dat ik geen rekening had gehouden met tijd om te tanken. Toen was het eerste adres gelijk oranje. Het ging van kwaad tot erger, op een gegeven moment stond alles op rood. Ik was zo gestrest dat ik bij een huis door de intercom vroeg of ze konden opschieten met naar beneden komen. Vervolgens werd ik helemaal uitgekafferd. Dat raakte me enorm. En ik deed het werk maar heel kort, er zijn hele volksstammen die dit dagelijks meemaken.’

Recent werd er een sociaal akkoord gesloten door vakbonden en werkgevers over flexwerk en zzp'ers. Gaat dat iets veranderen in de branche?

‘Het is een baanbrekend akkoord en ik vind het ontzettend spannend of er daardoor iets gaat veranderen. De Sociaal-Economische Raad wil flexibele contracten en het zzp-schap aan banden leggen, onder andere door een minimumtarief van 35 euro bruto per uur in te stellen.

‘Het is de vraag of de bezorgers straks zelf naar PostNL stappen om een arbeidsovereenkomst te eisen , want veel van hen denken dat ze nu beter af zijn. Wat verschil kan maken, is dat zij volgens het akkoord verplicht arbeidsongeschiktheid en pensioen moeten opbouwen. Dat geld móeten ze bij hun tarief optellen en dus hebben ze meer geld nodig om rond te komen. Dat maakt het werk als schijnzelfstandige voor beide partijen minder aantrekkelijk, want de kosten komen dan dichter bij een dienstverband.

‘Tegelijkertijd wil ik niet naïef zijn. Je kan allerlei regeltjes bedenken, maar bedrijven vinden altijd weer een manier om er onderuit te komen.’

Naar welke ontwikkelingen ben jij benieuwd de komende tijd, wat de pakkettenbranche betreft?

‘Ik denk dat we steeds meer geconfronteerd worden met de keerzijden van deze diensten, ik ben benieuwd wat dat met ons gaat doen. Lege winkelstraten, ophopend karton, afnemende verkeersveiligheid door al die jakkerende bezorgers. En we zitten straks met een hele groep mensen zonder sociaal vangnet, die als ze werkloos raken in de bijstand komen. Ik ben benieuwd of mensen daardoor anders gaan kijken naar hun bestelgedrag.’