Joop Braakhekke (1941 - 2016), de man die allure bracht in de zuinige Nederlandse eetcultuur

In 1994 at ik voor het eerst met Joop Braakhekke. Ik was beginnend economieverslaggever voor de Volkskrant, bezig met een zomerserie over bekende mensen en hun privégenoegens. Braakhekke was een populaire tv-kok en eigenaar van het gerenommeerde Amsterdamse restaurant Le Garage.

We zaten in Joops lievelingsrestaurant, De Doelen aan de jachthaven in Muiden, waar hij ook een boot had liggen. We aten spaghetti met bieslook, rode paprika en gamba en entrecote met spek en beetgare sperziebonen. We dronken er een fles rode Bourgogne (Chambolle Musigny 1988) bij. 'In goed gezelschap drink ik graag een bourgogne', verklaarde Braakhekke.

Hij liet zijn handen liefdevol over het gesteven roze (!) tafelkleed gaan en woog goedkeurend de vork op zijn hand: zwaar verzilverd, mooie lange tanden. Toen de pasta kwam, rolde Joop zijn rode stropdas op en stopte die in het borstzakje van zijn overhemd. Saus droop uit zijn mondhoeken.

Aan het einde van de avond besloot ik culinair journalist te worden. Moet je zeker doen, zei Braakhekke toen hij me na afloop terugbracht naar Amsterdam in zijn zwarte Mini Cooper. 'Binnen de kortste keren ben je de beste van Nederland.' De volgende dag kocht ik vorken met lange tanden.

Als Braakhekke ergens goed in was, dan was het wel om mensen enthousiast te maken over eten. Of hij nou als Kookgek een recept presenteerde op tv, met Joop Braakhekke's Culinaire Revue op de planken stond, of rondliep in zijn eigen restaurant: de inzet en de geestdrift spatten er altijd van af.

Om Braakhekke's eigen woorden te citeren: 'Wij verkopen sfeer, geen biefstukken. Aandacht meneer, aandacht, daar zijn alle mensen gevoelig voor.' En aandacht geven, dat kon Braakhekke. Wat hij ook was - kok, ondernemer, culinair entertainer, clown volgens sommigen - Joop Braakhekke was eerst en vooral gastheer: een van de laatste grote van Nederland.

Johannes Franciscus Braakhekke wordt op 11 april 1941 in Apeldoorn geboren. Zijn moeder Jopie is een bekende operazangeres uit Amsterdam, zijn vader belastinginspecteur in Gorssel. Hij is een dik kind dat al vroeg op dieet moet. Het blijft hem zijn hele leven achtervolgen. 'Je kunt me 's nachts wakker maken voor een goede gehaktbal', zegt hij in 2013 tegen het AD vlak nadat hij aan een havermout-quinoa-dieet is begonnen.

Jonge Joop wil eigenlijk acteur worden, maar zijn ouders zien daar niks in. Dus wordt het hotelschool in Maastricht waar Braakhekke zijn coming out beleeft als hij verliefd wordt op een jongen. Hij loopt stages in Parijs en Barcelona en begint in 1970 Le Philosophe in Apeldoorn. Het is een van de eerste bistro's in Nederland, die al gauw nationale bekendheid geniet, mede door het optreden van Joop als entertainer.

Braakhekke's mooiste tijd breekt aan als hij begin jaren tachtig restaurantmanager wordt van de Kersentuin in Amsterdam, het restaurant van het Bilderberg Garden hotel. Daar vormt hij een gouden duo met chef-kok en zoon van een paardenslager Jon Sistermans. Die moet wel even slikken als hij Joop voor het eerst ziet bekent hij in 2003 in de Volkskrant: 'Een supernicht. Hemd open bruin verbrand, blonde haren, Porsche onder zijn kont.' De twee vullen elkaar wonderwel aan, Sistermans achter, Braakhekke voor de schermen.

Het zijn de jaren van de nouvelle cuisine in de polder, van drie erwtjes op een heel groot bord, van rauwe vis, Wina Born en de Avenue. Braakhekke geniet, maar zijn dienstverband eindigt met ontslag op staande voet als hij in 1990 zijn vleugels uitslaat en voor zichzelf begint. Hij opent Le Garage: een restaurant in de voormalige parkeergarage van de Hema-directie in Amsterdam Oud-Zuid.

Architect Cees Dam tekent voor de inrichting: grijze muren, rode banken. De spiegels aan alle wanden zijn een ideetje van Joop, die ook de tafels dicht op elkaar laat zetten - want zo heeft hij het in Parijs gezien. In Le Garage is het onmogelijk een gesprek te voeren zonder dat de buren meeluisteren. Achter de garderobe zit Greta Boltini, slangendame uit het gelijknamige circus.

Het is een eclatant succes: Le Garage groeit uit tot het clubhuis van bekend Nederland. Het is een restaurant van zien en gezien worden. Harry Mulish, Hans van Mierlo, Rudi Fuchs en Cees Nooteboom hebben er de bijeenkomsten van hun herenclub. Voor buitenlandse beroemdheden als Pierce Brosnan, Mick Jagger, Hugh Grant en Joan Collins is een bezoek aan Amsterdam niet compleet zonder een etentje in Le Garage.

In Le Garage was het altijd bal, staat in het boek 25 jaar Le Garage dat in 2015 verscheen. Gerard Joling zingt Abba op de bar, Ramses Shaffy laat zijn broek zakken, Herman Brood zit onder de tafel. Joop vindt het allemaal prachtig, behalve als de Chippendales weigeren een striptease te geven. 'Als die broek niet uitgaat, dan rotten ze maar op.' Culinair was Le Garage minder interessant: het restaurant serveert de Franse keuken in een modern jasje.

Op de golven van het succes van Le Garage groeit Braakhekke in de jaren negentig uit tot een nationale bekendheid. Hij doet een populair kookprogramma op tv (Kookgek), presenteert Wie van de Drie, reist met een eigen theatershow door het land.

Hij is geliefd bij het grote publiek - van zijn Kookschriften worden 750 duizend exemplaren verkocht - maar wordt verguisd door collega-koks die hem maar een prutser vinden. Braakhekke zelf zal niet het tegendeel beweren - hij noemt zichzelf een 'halfbakken kok' - maar hij is de enige tv-kok die wel eens wat laat mislukken en dat óók uitzendt: 'Dan kan Truus uit Purmerend ook zien hoe het niet moet.'

Braakhekke maakt zijn roem te gelde in een reclame van Bros ('Bros, bros bros en Joop komt los!'). In 2008 krijgt hij de Loden Leeuw voor een commercial van Ambi Pur waarin hij geknield voor een WC het recept voor een 'heerlijke Hollandse pot' aankondigt - een van de weinige dingen waar hij spijt van heeft, zei hij later. 'Daar hebben ze me mee genaaid. Ze hadden me gezegd dat ik voor een slakom met verse kruiden zou zitten.'

Met jaloezie van vakgenoten had Braakhekke niet veel op. Met de culinaire cultuur van Nederland ook niet. De zuinige keukenmeid, dat is de Nederlandse eetcultuur, aldus Braakhekke. De tweede auto, het bankstel, de skivakantie gaan altijd voor.

In 2012 verkoopt Braakhekke tweederde van zijn aandelen in Le Garage, inmiddels uitgebreid met En Pluche in het buurpand, aan zijn opvolger, Erwin Walthaus. Hij is 71, de jaren beginnen te tellen, het is mooi geweest. Hij gaat het rustiger aan doen. In de weekenden bezoekt hij in Hindelopen zijn moeder Jopie, die dit jaar 106 is geworden.

In 2014 ondergaat Braakhekke een hartoperatie: vijf bypasses, zijn aderen zijn zover dicht geslibt dat er nog geen draadje doorheen kan. In september 2015 wordt hij geopereerd aan alvleesklierkanker. Een jaar later steekt de ziekte de kop weer op. Die wordt hem uiteindelijk fataal.

Over de betekenis van Braakhekke in de culinaire wereld zijn de meningen tamelijk eensluidend. Braakhekke was niet de man die Nederland leerde eten, dat zou overdreven zijn, maar hij was wel iemand die ons leerde plezier te hebben in het eten.

'Joop heeft de tuttigheid teniet gedaan in de Nederlandse horeca', schreef Telegraaf- en Privé-coryfee Henk van der Meijden. 'Joop heeft laten zien dat de keuken entertainment nodig heeft', aldus (gewezen) topkok Robert Kranenborg. 'Joop had allure in het calvinistische Nederland', vond de van oorsprong Britse kok Jean Beddington.

In april 2015 eet ik voor het laatst met Joop Braakhekke in Le Garage. Hij is snel moe, maar heeft er nog altijd zin in. Hij beklaagt zich over de teloorgang van het gastheerschap in Nederland. Vroeger waren het de restaurateurs die hun stempel drukten, nu draait alles om de Sergio's en de Johnnie's. 'Een beetje leuk met mensen omgaan, laten merken dat je het fijn vindt dat ze er zijn. Daar komt tegenwoordig niets meer van terecht.'

Hij vindt het moeilijk om oud te worden, bekent hij. 'Ineens houdt het allemaal op. Maar als ik het over moest doen, zou ik het zo weer doen.' We eten Pizza tonijn - Joops lievelingsgerecht - Oosterscheldekreeft en ouderwetse Canard à la presse, voorafgegaan door een aperitief van goede champagne: Heidsieck 1998.

Als ze in de hemel een beetje hebben opgelet, halen ze Joop Braakhekke binnen met een glaasje champagne. Misschien moeten wij dat hier beneden ook maar doen, ten afscheid.