Jonge Qatarese emir maakt in korte tijd veel vijanden

Afgelopen zaterdag, twee dagen voordat hij verzeild raakte in een diplomatiek conflict van ongekende omvang, vierde de emir van Qatar zijn 37ste verjaardag. In de Arabische Golf, waar wijsheid en gezag nog met de jaren komen, geldt sjeik Tamim bin Hamad al Thani als een piepjong staatshoofd. Al vaker heeft hij een tik op de vingers gekregen van zijn buren, bijna allemaal minstens twee keer zo oud.

Maandag besloot de koning van Bahrein (67) alle diplomatieke verbanden te verbreken, wegens het steunen van 'terroristische activiteiten'. De koning van Saoedi-Arabië (81) en de emirs van de Verenigde Arabische Emiraten (zestigers, een zeventiger, een tachtiger) steunen de boycot. Qatar, een schiereiland, is over land nu vrijwel geheel afgesloten van de buitenwereld.

Waarom wordt de dertiger Al Thani door de andere Golfstaten zo onder druk gezet? De jonge emir zit opgezadeld met de erfenis van zijn vader, Hamad, die zijn hand overspeelde in de Arabische Lente. Qatar wordt nog steeds geconfronteerd met de nasleep.

Tamim al Thani, die Qatar vier jaar geleden kreeg overgedragen in een vredelievende troonswisseling, heeft één zekerheid: hij kan de dag niet vullen met de problemen van zijn eigen burgers, de ruim 300 duizend Qatari. Ze zijn steenrijk, onder meer door de handel in vloeibaar gas. Volgens het Amerikaanse Carnegie Instituut wordt Qatar gekarakteriseerd door de 'bijna totale afwezigheid van enige soort van politieke eisen'.

Vrijhaven, maar ook oerconservatief

Qatar heeft twee gezichten. Enerzijds is het een ongekende vrijhaven in de Perzische Golf, gericht op het westen, thuisbasis van de grootste Amerikaanse legerbasis in het Midden-Oosten, een land dat per se het wereldkampioenschap voetbal 2022 wilde binnenhalen. Anderzijds is het een van de conservatiefste moslimlanden ter wereld, slechts ingehaald door buurland Saoedi-Arabië, steunpilaar van radicale islamitische groeperingen.

Belangrijk in het Qatarese buitenlandbeleid is de pan-Arabische televisiezender Al Jazeera. Die zegt 'beide kanten van het verhaal' te brengen en doet vanuit Doha inderdaad verslag met een vrijheid die voor de Arabische wereld ongekend is. Maar de nieuwsgaring strekt zich zelden uit tot Qatar zelf. Journalisten van Al Jazeera richten hun camera vooral op problemen in andere Arabische landen. Daar geldt de zender als propagandakanaal wegens de ruime zendtijd voor omstreden groeperingen als de Moslim Broederschap.

Vlak voordat Tamim al Thani op de troon kwam, verstrekte zijn vader minstens één miljard euro aan radicale rebellengroeperingen in het door burgeroorlog verscheurde Syrië. In Libië wapperde de Qatarese vlag boven een verwoest paleis van dictator Muammar Kadhafi in Libië en in het Egypte van na de revolutie mocht de Moslim Broederschap rekenen op grote financiële steun.

Wie dacht dat dit voorbij zou zijn met de beëdiging van Tamim, kwam bedrogen uit. De emir - drie vrouwen van wie de eerste een verre nicht is, negen kinderen - lijkt conservatiever dan zijn vader. Won Hamad in 2009 de inschrijving voor het WK voetbal, zoon Tamim wil vooral dat Qatar 'geen Dubai' wordt.

Een van de eerste dingen die Al Thani na zijn aantreden deed, was het openen van een officieel kantoor van de Afghaanse Taliban in de hoofdstad Doha, in het kader van 'vredesonderhandelingen' met de Taliban. Zelfs de Amerikanen, over het algemeen gesteld op de onderhandelingsmogelijkheden die Qatar bood met duistere groeperingen, vonden dit te ver gaan. Het Talibankantoor is in 2016 weer gesloten.

Al Thani was nog geen jaar aan de macht toen hij voor het eerst op het matje werd geroepen door de staatshoofden van de andere Golfstaten. Aanleiding waren berichten dat de Moslim Broederschap zich in Doha mocht hergroeperen na de val van de Egyptische president Morsi. Ook toen werden maandenlang alle diplomatieke banden met Qatar verbroken. Uiteindelijk werd die crisis beslecht door de oude koning Abdullah van Saoedi-Arabië, die korte tijd later overleed.

Riskant vaarwater

In april begaf Al Thani zich in riskant vaarwater bij onderhandelingen voor vrijlating van 26 Qatarezen, waaronder ten minste één familielid. Ze waren ontvoerd tijdens een jachtpartij in de woestijn van Irak door een sjiitische militie: Kataib Hezbollah. Naar verluidt is niet alleen losgeld betaald, maar is dankzij bemiddeling door Iran ook een politieke deal gemaakt met grensoverschrijdende consequenties: de Syrische dorpen Fouaa en Kefraya zouden ontruimd zijn in ruil voor de vrijlating van de jagers.

Breekt deze deal met Iran Al Thani op? Dinsdag werd hij op Twitter openlijk afgevallen door de Amerikaanse president Trump. 'Tijdens mijn recente reis naar het Midden-Oosten zei ik dat radicale ideologie niet langer gefinancieerd kan worden. Leiders wezen naar Qatar - kijk!'

Het jonge staatshoofd doet er zelf het zwijgen toe, in afwachting van een bemiddelingspoging door de 87-jarige emir van Koeweit.