Johan Derksen, een rouwdouwer die de tijdgeest niet aanvoelt

Johan Derksen (71) is een rouwdouwer. Altijd geweest. Als profvoetballer van onder meer Veendam, MVV en Go Ahead vocht hij bikkelharde duels uit. Als hoofdredacteur en columnist van Voetbal International vreesde menigeen met grote vreze voor de laatste pagina van het tijdschrift, met zijn column. Als hoofdrolspeler in Veronica Inside, het praatprogramma dat ook doorging toen nergens meer een bal rolde door corona, neemt hij alles en iedereen op de hak.

Het programma symboliseert de voetbalkantine op tv, met Johan Derksen als felste spreker aan de toog. Alleen: kroegpraat op tv beleeft moeilijke tijden, zeker als het woord gericht is tegen (kwetsbare) minderheidsgroepen en uitspraken rieken naar racisme of als zodanig worden opgevat. Niet voor het eerst raakte Derksen vorige week in opspraak, in het samenspel met de soms vileine aangever Wilfred Genee en de rollende lach van René van der Gijp.

Het gevolg: weglopende adverteerders en protesterende voetbalinternationals, mannen én vrouwen, onder leiding van de aanvoerders Virgil van Dijk en Sari van Veenendaal. Zij willen verslaggevers van het programma niet meer te woord staan.

Akwasi

Derksen vroeg zich hardop af of een als Zwarte Piet verklede demonstrant in Leeuwarden niet toevallig Akwasi was. De rapper annex woordkunstenaar van Ghanese afkomst riep eerder bij een demonstratie op de Dam dat hij een Zwarte Piet in zijn gezicht zou schoppen. De vroegere kindervriend Zwarte Piet geldt voor steeds meer mensen als een symbool van racisme, van het vroegere slavernijverleden.

Derksens dochter Marieke wenst het circus rond haar vader van een afstandje te bezien: ‘Akwasi was heel geëmotioneerd tijdens zijn toespraak op de Dam. Hij zal die ene uitspraak niet letterlijk zo hebben bedoeld, zoals een grapje van mijn vader ook weleens verkeerd valt. Ik vraag me soms af: waar gaat dit allemaal over?’

Derksen en zijn tafelgenoten verklaarden in de discussie dat het volgens hen wel meevalt met racisme in Nederland. Zijzelf merken er weinig van. Dergelijke uitspraken liggen juist nu gevoelig, zeker als ze zijn gedaan door witte mannen. Sinds de dood van George Floyd volgen getuigenissen over racisme, discriminatie en achterstelling in de samenleving elkaar in hoog tempo op.

Oplopende ergernis

De stap van de internationals past in de oplopende ergernis over het programma, waarin iedereen aan de beurt kan komen, of het Sari van Veenendaal is, Dirk Kuijt, Louis van Gaal of Clarence Seedorf. Meteen na de beslissing van de internationals vormde zich op Twitter #TeamJohanDerksen: kijkers, liefhebbers van voetbalcabaret die vinden dat alles gezegd moet kunnen worden in het kader van de vrijheid van meningsuiting. Columnist Wierd Duk van De Telegraaf zei op de radio: ‘Derksen brengt opluchting in het totaal verkrampte, humorloze debat.’

Derksen zelf stelde vrijdag dat ‘Nederland er heel slecht aan toe is, als internationals en adverteerders de inhoud van programma’s gaan bepalen’. Die inhoud is een exclusieve zaak van de mannen aan tafel, meent hij. Derksens rol is daarbij de niets en niemand ontziende criticaster, in welke hoedanigheid hij ook aanschuift in andere programma’s. Hij beledigt rustig een minister.

Derksen noemde ondergetekende onlangs een ‘idioot’, naar aanleiding van een als column geschreven open brief aan premier Rutte, met het dringende verzoek om kinderen weer buiten te laten sporten en accommodaties voor topsporters te heropenen in coronatijd. ‘Willem Vissers krijgt de ruimte van de hoofdredactie om een hele column met klinkklare onzin de wereld in te sturen. Als die mening onzin is, is het een belediging van de lezer om die onzin te publiceren.’

Vrije meningsuiting als elastiek

De volgende dag op de persconferentie van Rutte bleek dat de inhoud van de column volledig klopte. Het voorval zegt iets over het cabareteske karakter van het programma, waarbij Derksen de vrije meningsuiting als elastiek gebruikt. Oftewel: alles moet kunnen. Zeker in humor, zoals cabaretier Theo Maassen onlangs uitlegde in zijn show. De vraag is wat humor is, zeker als hele groepen zich gediscrimineerd, geminacht of gegriefd voelen. Derksen en co beledigden homo’s, donkere mensen, Nederlanders van Marokkaanse afkomst, transgenders en ga zo maar door.

In de gezamenlijke verklaring van de internationals op de sociale media komt het woord racisme overigens niet voor. Ze vallen met name over foute opmerkingen. ‘Keer op keer op keer. Enough is enough.’ Merel van Dongen, verdediger van de vrouwenploeg, voegde daaraan toe: ‘Wat hij zegt, gaat zo in tegen waar wij als Nederlands elftal voor staan. Mag het nieuwe normaal zijn dat we een beetje liever zijn voor elkaar.’