Jeugdzorg gaat op de schop: behandelingen zonder bewezen effect komen te vervallen

Ook moeten gemeenten in grote groepen standaardcontracten gaan sluiten met gespecialiseerde jeugdzorginstellingen. Dat betekent een enorme beperking van de administratie. Dit zegt Maarten van Ooijen (32) staatssecretaris van Volksgezondheid, in een interview met de Volkskrant. Hij stuurde vrijdag een brief naar de Tweede Kamer met de hoofdlijnen van zijn reorganisatieplan. Dat wil hij uitwerken in overleg met de gemeenten, die sinds 2015 verantwoordelijk zijn voor de jeugdzorg.

‘Het stelsel kan niet verder’, zo luidt Van Ooijens diagnose na de eerste vier maanden op zijn post. De vraag naar jeugdhulp is de afgelopen jaren explosief gestegen. In 1997 deed een op de 27 kinderen een beroep op hulp, nu is dat 1 op de 7. De uitgaven stegen van 3,6 miljard euro in 2015 naar 5,6 miljard nu.

De groei wordt vooral veroorzaakt door de vraag naar lichte jeugdhulp, stelt Van Ooijen, waarvan de kwaliteit en effectiviteit vaak ook nog eens onduidelijk is. Deze toeloop wil hij keren. ‘Strubbelingen bij opvoeden en opgroeien horen bij het normale leven en dienen daarom met voorrang in eigen kring te worden opgepakt. Inzet van professionele hulp komt pas in beeld wanneer problemen de veerkracht, kennis en expertise van gezinnen en het sociale netwerk overstijgen’, schrijft hij aan de Kamer.

Examenstress

Hij wijst ook op de manier waarop gemeenten zorg inkopen. Vaak worden bij zogenoemde open-house-aanbestedingen alle zorgaanbieders gecontracteerd die zich melden. Dat wil Van Ooijen beperken. Met wetgeving wil hij ook de mogelijkheid indammen om met lichte jeugdzorg hoge winsten te boeken. Hij noemt het voorbeeld van scholen die professionele hulp inhuren om examenstress te verlichten. ‘We moeten met elkaar de vraag stellen of de jeugdzorg daarvoor bedoeld is. Hoort spanning, stress niet bij een examen?’

Zorg die niet bewezen effectief is, wil Van Ooijen niet meer vergoeden. Behandelingen waarvan de effectiviteit onduidelijk is, worden onderzocht op effectiviteit. Daarvoor worden ‘kwaliteitskaders’ ontwikkeld. De toegang tot gespecialiseerde jeugdzorg wil Van Ooijen juist verbeteren. Nu zijn daar vaak lange wachtlijsten terwijl de problemen, zoals eetstoornissen, urgent zijn. ‘Jongeren die met de meest complexe problematiek te maken krijgen, lijken vaak het minst geholpen te worden. Zij dreigen te verzanden in een systeem waarin lichte hulp floreert’, schrijft Van Ooijen.

Wachtlijsten

Nu zijn er vaak lange wachtlijsten voor gespecialiseerde zorg. De organisatie is complex voor deze instellingen, omdat zij met veel gemeenten contracten moeten afsluiten, terwijl elke gemeente in contracten eigen eisen stelt en aparte verantwoording vraagt. Dat wil Van Ooijen standaardiseren, waardoor de administratie voor de gespecialiseerde instellingen sterk zal verminderen. Daar wordt nu 40 procent van de tijd aan administratie besteed. ‘Als we dat weten te halveren, scheelt dat een slok op een borrel’, aldus Van Ooijen.

Gedwongen gesloten jeugdzorg, waarbij jongeren met meestal zware gedragsproblemen worden opgesloten, wil Van Ooijen liefst beëindigen en vervangen door intensieve, kleinschalige zorg. ‘Daar waar gesloten jeugdzorg toch nodig is, gaan we deze met gemeenten en aanbieders transformeren naar woonvoorzieningen met een laag niveau van beveiliging’, schrijft hij aan de Kamer.

Met zijn voorstellen wil Van Ooijen het overleg met gemeenten over de ‘hervormingsagenda’ vlottrekken. Die agenda moet in 2027 een miljard euro besparing opleveren. Gemeenten braken het overleg af, omdat in het regeerakkoord een extra besparing van 511 miljoen euro staat. Van Ooijen belooft nu dat dat geen korting wordt op het budget dat gemeenten krijgen. Hij studeert nog op mogelijkheden om de besparing binnen te halen met een eigen bijdrage van ouders voor sommige behandelingen van hun kind of het maximeren van de duur van sommige behandelingen. Hij hoopt in het najaar met een concreet voorstel te komen.