Jens van Daele was als kunstenaar compromisloos, in dans en in choreografie

‘Als een wild dier verschuilt hij zich nergens achter.’ Dat schreef de jury van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties in 2004 over danser Jens van Daele (1972). Dat jaar won hij de prestigieuze Zwaan voor de meest indrukwekkende dansprestatie, als tedere wildebras in de voorstelling Spring van Piet Rogie. Van Daele nam de prijs even opgetogen als geëmotioneerd in ontvangst; ’s ochtends had nog zijn vader begraven, in zijn geboorteland België.

Zondagochtend overleed hij, onverwacht, 48 jaar oud, aan de gevolgen van een bloeding in de slokdarm. Een compromisloos kunstenaar, in alles, in schrijven en choreograferen, en in de omgang met zijn lichaam. Een wild, woest dier is Van Daele altijd gebleven. Hij ontwikkelde zich tot maker van ongepolijste voorstellingen met energieke hartslag én poëtische adem.

Van Daeles handelsmerk: ijzer tegen ijzer, bezwerende monologen, touwtrekken met ledematen en danseressen met zwiepende haren, stampende voeten, vallende body’s en opverende kuiten. Hij maakte een serie over de zeven hoofdzonden (woede, wellust, hebzucht, afgunst) en over de hartstochtelijke liefdesbrieven van zijn vader Benny aan zijn moeder Goddelieve.

Zo jongensachtig verlegen als Van Daele zich aan het publiek kon voorstellen, zo boos kon hij ook zijn, als naar zijn idee verdiende erkenning uitbleef of pers het op een première liet afweten. Hij koos daarmee niet de gemakkelijkste weg. Even zo goed mailde hij gedichten over ‘daar waar het niet sluipen kan’ en zachtmoedige verzuchtingen.

Vaste waarde

Zijn vaste waarde en grote liefde was danseres Patricia van Deutekom (36): muze, vrouw, zielsverwant, rechterhand en boegbeeld van zijn gezelschap Burning Bridges. Ze zou dit voorjaar toeren met het dansconcert Battre, een krachtig vrouwenduet, ‘een flirt met gevaar’.

Opgegroeid in een gezin met één broer en vier zussen, was Van Daele tot zijn achttiende de enige jongen op een balletschool in Antwerpen. Geen zin in school? Blijf maar thuis, zei hun moeder, mits je luistert naar Beethoven of gaat schilderen, kleien of tekenen. Hij hield er een grenzeloze bewondering aan over voor het lef van vrouwen en de moed om grenzen op te zoeken. ‘Vrouwen zijn eerder bereid voor het radicale te kiezen’, zo meende hij.

Hij vroeg veel van zijn danseressen. Zij schrokken op hun beurt nergens voor terug. Een voorstelling verkassen vanwege een broedende vogel in een weiland op Oerol? Dan maar voluit gaan op het harde beton van de parkeerplaats ernaast. Naakt in de buitenlucht, bij 3 graden onder nul, op de kade in Arnhem? Doorgaan, totdat de politie halt roept.

Zijn serie NachtHexen, vernoemd naar een Russisch verzetsbataljon van vrouwelijke nachtbommenwerpers en gepresenteerd als ‘verhalen over sterke vrouwen in straffe tijden’, gooide hoge ogen. ‘Het is woede tegen onverzettelijkheid. Het is verliezen en verliezen, doorgaan en doorgaan’, zo luidt een van zijn teksten in Battre. Van Deutekom overweegt te proberen om Burning Bridges in Van Daeles geest voort te zetten.