op het tweede gezicht
Jeff Bezos volgt zijn grote passie en de middenklasse heeft het nakijken
Olaf Tempelman legt bekende buitenlanders op de sofa. Deze week: op 20 juli gaat Jeff Bezos, de rijkste man ter wereld, de ruimte in. Op aarde betaalt Amazon zijn medewerkers nog steeds 15 dollar per uur.
Dat weinig mensen het wereldschokkend vinden dat Jeff Bezos sinds deze week niet meer de ceo van Amazon is maar de directievoorzitter van de Amazon Board, laat zich begrijpen: in Rusland maakt het ook weinig uit of Poetin premier of president is. In zijn nieuwe functie heeft Bezos meer tijd voor ‘passies en projecten’. Grote passie: ruimtevaart. Volgende week verlaat hij in zijn eigen ruimtevehikel de dampkring, vergezeld van de 82-jarige astronaut Wally Funk, die toen ze jong was haar lancering net misliep. Velen waren geroerd door een filmpje waarin deze ruimtevaartoma Bezos bedankt dat hij haar droom alsnog waarmaakt.
Het leek, om in heelalafstanden te spreken, lichtjaren geleden dat Bernie Sanders suggereerde dat Bezos, in plaats van de kosmos te verkennen, de mensen die op aarde in Amazons magazijnen sloven wat beter kan betalen. In 2018 kwam Sanders met het initiatief Stop Bad Employers by Zeroing Out Subsidies (Stop BEZOS). Sanders had makkelijk praten: hij hoeft geen ruimterace te winnen van Elon Musk en Richard Branson.
Vroeger ging de ruimterace tussen de VS en de Sovjet-Unie. De supermachten van nu zijn de supermiljardairs. Jeff Bezos verdiende in 2017 in vijf minuten bijna het bnp van Kirgizië. De 35 miljard dollar die zijn scheiding hem in 2019 kostte, had hij in de coronacrisis snel terug. Binnenkort is hij 200 miljard waard. Zo iemand kan het steken dat een kleine miljardair als Richard Branson morgen al de ruimte ingaat, negen dagen vóór hem.
Troost voor Bezos: de strijd om de aandacht van historici die de gevolgen van de neoliberale en digitale revolutie in kaart gaan brengen, zal hij van Branson winnen. Als die zich buigen over bedrijven die een rol speelden in het ondermijnen van de positie van de Amerikaanse middenklasse en het cement van de democratie aanvraten, kunnen ze lastig om Amazon heen.
Ze noemen Jeff Bezos zowel een ‘genius’ als een ‘evil genius’. Maar je kunt betogen dat hij domweg goed gokte dat onlinewinkelen de toekomst had en daarna profiteerde van gebrek aan regelgeving. Bezos studeerde summa cum laude af in Princeton en bestierde succesvol een hedgefonds voor hij in 1993 in zijn garage ’s werelds eerste onlineboekhandel begon. Maar als die digitale revolutie niet zo snel was gegaan en er in twee neoliberale decennia niet zo veel wetgeving en hindermacht was opgeruimd, was hij geen supermiljardair geworden.
Veel mensen die goed gokken of de tijd mee hebben of maximaal profiteren van omstandigheden, zijn geneigd krediet voor hun succes aan zichzelf te geven. Bezos incasseerde in zijn garagetijd gemeenschapsgeld, maar voelde zich later tot niets aan die gemeenschap verplicht. De rijkste man van de wereld bleek nog meer dan de een-na-rijkste een afkeer te hebben van belasting betalen. Tijdens de pandemie ging het opstrijken van forse winsten bij Amazon gepaard met het tegenwerken van medewerkers die 15 dollar per uur verdienen en een vakbond wilden oprichten. Als iets voor Bezos geen prioriteit heeft, trekt hij zijn beurs niet, weten mensen die hem meemaakten. Deze durfondernemer was al miljardair toen hij zich nog verplaatste in een Honda Accord uit 1996.
De opkomst van Amazon ging gepaard met de ondergang van de analoge middenstand in grote delen van de VS. Veel inwoners zijn daar ‘uit de middenklasse gevallen’. De gevolgen voor hun stemgedrag zijn bekend. Het idee dat wat hij onderneemt ten koste kan gaan van iets of iemand anders, is Bezos vreemd, zeggen ze. Als wetgevers in de VS hun democratie willen bestendigen, zullen ze Bezos daar toch op moeten wijzen, ook al zit hij in de ruimte.
