JEANNE PRISSER

Deventer, 28 maart

Beste stalker. U moet het zelf weten, dat gehang onder mijn raam en gehengel in mijn brievenbus. Maar een beetje creativiteit kan geen kwaad en historisch besef evenmin. Daarom voor u:

In Kunstenlab Deventer, op een fijn actuele groepsexpositie over privacy getiteld Watching (over) me, laat kunstenares Joyce Overheul zien hoe stalken anno nu (ik noem: GPS, bewakingscamera's, Facebook, NSA) er uitziet. Zij hoeft niet ver te reizen: haar 'slachtoffers' gooien hun hele hebben en houden online. Dat aantonen was Overheuls doel. Ze had snel beet. In drie maanden postte ene Rogier 5.638 openbare tweets (62,5 per dag) en 137 dito Instagramfoto's. Overheul kon van achter haar computer zijn hele leven overzien.

Wat zij vond, is samengevat in De drie maanden uit het leven van Rogier, een bij Extrapool in Nijmegen uitgegeven boekje. Gamen, school, baantje, hangen met Boo. Lieve Boo, zes maanden verkering. Dinertje voor twee: biertje voor hem, Breezer voor Boo. Hangen, gamen, voetballen (Schoonebeek Weiteveense Boys). Naar de kapper, pizza met Boo. Hulde voor Overheuls vastberadenheid.

Toch verlangde ik vooral naar het onbeschaamde werk Suite Venetienne van Sophie Calle. In 1980 vertrekt de Franse kunstenares naar Venetië om 'Henri B.', een man die ze nauwelijks kent, op te sporen en te volgen. Het resulterende verslag is ongemeen spannend. Dag na dag belt Calle naar hotelrecepties tot ze beet heeft: Casa di Stefani. Posten voor het hotel. Drie dagen later: gespot. Vage foto's van een anonieme man in een jack, in de straatjes, op de bruggetjes en de pleinen. Stalken zoals stalken bedoeld is. Op pagina 85 wordt Calle onvoorzichtig: 'Ik kan hem bijna aanraken', schrijft ze. En pagina later stapt hij op haar af. Ik beet op mijn knokkels toen ik het las.

De zoektocht, leert Sophie Calle ons, is spannender dan de uitkomst. Daar had Overheul meer ruimte aan mogen geven dan aan Rogiers oeverloze zelfobservaties. De kleine stalktijdlijn die ze aan de muur heeft opgehangen overklast het hele boekje.

In de roos was het griezelige videowerkje Lovers van Merel Theloesen. Zij (bleek gezichtje, roodgeverfd haar) zit too close for comfort naast een kroelend, zoenend stelletje en bestudeert ze geduldig. Niet stiekem van achter een computer, maar er pal bovenop, ín hun warmtezone.

Bij het naar buiten gaan bleef ik maar achterom kijken. En thuis stond u er weer.

Thuis, 2 april

Tien jaar geleden liet Peijnenburg een aantal Masai uit Oost-Afrika springen naar stukken ontbijtkoek aan een touwtje. Ik moest destijds om de reclame grinniken, maar dat mocht nog in het pre-'nummer 39 met lijst'-tijdperk. De Masai zelf konden er toen al niet om lachen. Dat springen is een oeroud initiatieritueel, zeiden ze, niet bedoeld om mee te spotten. Ze riepen op tot een Peijnenburgboycot (wist u dat de Masai ontbijtkoek aten?)

De nomadenstam heeft vaker te maken met clichébevestigende beeldvorming. Als je Google moet geloven gaan alle Masai gekleed in roodgeruite doeken, dragen ze speren en joekels van kralenkettingen en staan ze 24/7 te springen in de woestijn.

Dat moest anders, vond Jan Hoek, een fotograaf die ik volg vanwege zijn prettig balsturige manier van werken. Voor zijn boek New Ways of Photographing The New Masai zocht hij samen met zeven 'moderne' (jonge, in de stad levende) Masai naar alternatieven voor de stereotypen. Dat deed hij op z'n Jan Hoeks: door zijn modellen te vragen op welke drie manieren zij gefotografeerd wilden worden en ze zelf te laten bepalen welke foto het best gelukt was.

Al bladerend laveerde ik tussen golvende lachstuipen en watervallen van vertedering. Hier was Maria, dierenverzorger, in haar mooiste glitterjurk op de motorkap van een auto. Daar Godlisten, filmstudent, als zwarte spin. Eliza wilde als gangster, Mike gewoon lekker op de bank. Jan Hoek willigde met zijn camera alle wensen in. Ook die van Secri. Deze nieuwe Masai poseerde juist wel in die traditionele doeken, met wat lijkt op een flesje lenzenvloeistof door zijn oorlel heen. Hij staat tegen een Teletubbie-achtergrond met paddestoelen.

Hoek oordeelt niet over zijn modellen, hij stelt ze alleen aan ons voor. Alleen degenen die hebben gelogen over hun Masai-zijn om in het boek te komen, werden gediskwalificeerd. Hoek zette bestraffend een groot kruis door hun foto's.

Zo kan het dus ook. Dat Peijnenburg het even weet: Jan Hoek, da's pas andere koek.

v INFO

Watching (over) me Kunstenlab Deventer, t/m 13/4

Jan Hoek: New Ways of Photographing the New Masai Art Paper Editions, 35 euro, via artpapereditions.org

undefined