'Je kunt geen films blijven maken waar niemand naar toe gaat'

Er is géén nationale crisis, zegt Filmfonds-directeur Doreen Boonekamp, over de opgelaaide discussie over de crisis in de meer artistieke Nederlandse film. Die films doen het, in filmjaar 2014, echter ronduit beroerd. Tot een week geleden kwam geen enkele van de dit jaar in de bioscoop uitgebrachte artistieke titels boven de 3.000 bezoekers uit. Inmiddels wel, met het nieuwe arthousedrama Nena (nu op 5.500). Die cijfers werden opgepikt door verschillende media en afgezet tegen de subsidie voor de films.

De vraag hoe kwetsbare films nu en in de toekomst wel een publiek kunnen vinden, is vandaag onderdeel van een besloten debat op het Nederlands Film Festival. Frans van Gestel van Topkapi Films (en voorheen van IDTV), een van Nederlands meer gerenommeerde producenten, wil minder artistieke films gaan maken. 'De markt in Nederland is verzadigd', zegt hij nu. 'Je kunt geen films blijven maken waar niemand naar toe gaat. Dus we kiezen óf voor crossover, zeg films als Jagten en Broken Circle Breakdown. Is dat arthouse? In elk geval films met een traditionele drieakter-structuur, helder drama waarbij de kijker zich kan identificeren met de hoofdpersoon. Of we maken écht extreme arthouse, maar niks er tussenin. Een aantal jaar geleden hadden we altijd vier of vijf meer artistieke films in ontwikkeling, op dit moment nog maar eentje.'

Filmjournalist Jos van der Burg (Het Parool, De filmkrant) schreef aan de hand van de cijfers een opiniestuk waarin hij het Nederlandse Filmfonds bekritiseerde: te veilige keuzes, te veel gericht op gevestigde namen.

'De financier als schuldige aanwijzen is heel makkelijk', reageert directeur Boonekamp in de koffietent in Tivoli, het nieuwe hart van het Nederlands Film Festival. 'Dan ga je ook voorbij aan Jim Taihuttu, Sacha Polak, Boudewijn Koole en Alex van Warmerdam allemaal makers die een groter publiek wisten te bereiken met artistiek hoogwaardige producties, films die óók in het buitenland veel waardering oogsten. En al die makers zijn nu dus bezig met nieuwe films, die door het Fonds ondersteund worden. '

Ouderwetse opvatting

Dat uitsluitend de hoeveelheid bioscoopbezoekers meetelt als maat voor succes noemt ze een 'ouderwetse opvatting'. Boonekamp: 'Hoe vaak worden die films op televisie vertoond? Of op internet?' Ze noemt Lotus als voorbeeld, een arthouse-ensembledrama uit 2011, goed voor 7.800 betalende bioscoopbezoekers. 'Maar daarnaast ook 183 duizend kijkers op televisie. Die film is gezien door een breed publiek.'

Ook festivalsucces telt voor het Fonds. 'Die cijfers zou je moeten meetellen. Veel van die kleinere artistieke films reizen naar internationale festivals. Die erkenning maakt dat Nederlands talent vervolgens kan deelnemen aan internationale producties. Dat is ook van belang voor onze nationale filmcultuur. En juist van die kleine films komt vaak de vernieuwing.'

Het slechte bezoek aan de artistieke film is een internationaal probleem, zegt producent Van Gestel. Door tv-series en betaalzenders als HBO en Netflix is de filmwereld 'radicaal in transitie.' Een productie als True Detective is 'keiharde arthouse. De eerste afleveringen leunen volkomen op de personages, pas daarna komt er meer plotontwikkeling. Dat is 200 minuten character driven televisie dat kun je bij een arthousefilm hoogstens een half uur volhouden. Bij televisie mag nu meer, van het publiek.'

Ook is de omloopsnelheid van films drastisch beperkt. 'Een film als De Poolse bruid (1998) zou nu niet meer 98 duizend bezoekers halen. Die draaide een half jaar in het hele land. Dat is nu ondenkbaar.'

Hij noemt nog een bedreiging voor de Nederlandse artistieke film. Door de toegenomen studiedruk is de gemiddelde leeftijd van afstuderende filmmakers aan de Filmacademie zo'n vijf à zes jaar gedaald. Van Gestel: 'Denk je dat die meteen na school allemaal onderscheidende arthouse gaan maken, met die bagage?'