Italiaan wil wel eens geld zien

'Het is ongepast om in augustus over politiek te praten', verklaarde Massimo D'Alema, de grijze eminentie van Democratisch Links, deze week in een kort telefonisch interview vanaf zijn vakantie-adres. Hoe groot de verschillen van mening ook zijn in het huidige Italiaanse politieke bestel, daar zijn ze het allemaal over eens, ministers en parlementariërs, leden van de regeringspartijen en die van de oppositie: in augustus gaan alle kantoren en bedrijven in Italië dicht, dus ook het parlement, de partijkantoren en de burelen van de ministeries. Augustus verandert het straatbeeld van Rome, buiten de plekken waar toeristen samendrommen, in een schilderij van De Chirico: luiken neer, auto's weg, geen mens te zien.

Tijd om op adem te komen, tijd om te bezinnen en misschien tijd om de messen te slijpen. In de laatste bijeenkomst van de senaat voor het zomerreces ried de senaatsvoorzitter, Marcello Pera, de senatoren aan hun ophanden vrije maand nuttig te gebruiken en allemaal Immanuel Kants Kritik der reinen Vernunft maar eens te gaan lezen, meer in het bijzonder het hoofdstuk over de transcendentale deductie. Van iemand die even later op een oer-katholiek festival de Italiaanse jeugd een hart onder de riem zou steken geen bekrompen tip.

Maandag begint het weer. Dit weekend keren miljoenen Italianen van hun vakantie-adres terug - dat ligt in 80 procent van de gevallen in eigen land - en even later mogen zij weer aan de slag. Eerst zullen tallozen onder hen hun keldertjes moeten leegpompen of hun garages aandweilen, want ook deze week heeft ongewoon noodweer grote delen van Centraal-Italië geteisterd. En prompt daarna zullen regering en oppositie hun respectieve opruimactiviteiten weer aanvangen.

Voor de regering-Berlusconi, nu vijftien maanden in functie, zullen die in de eerste plaats bestaan uit het onder handen nemen van een hele reeks financiële en fiscale kwesties. Onder de vroeg teruggekeerden van deze week bevond zich minister van economische zaken en financiën Giulio Tremonti, die al berichten liet lekken over de ophanden zijnde belastingmaatregelen. Die zijn beloofd en belofte maakt schuld, maar al te genereuze verkiezingsbeloften kunnen wel eens al te grote staatsschulden maken. En dus is het de vraag welke lastenverlichtingen er nu precies zullen worden doorgevoerd.

Italië kampt met dezelfde financiële perikelen als waar alle westerse landen mee te maken hebben: tegenvallende staatsinkomsten door de economische neergang - de beursindex in Milaan daalt harmonieus met die van Wall Street mee - en een inflatie ten gevolge van de invoering van de euro die evenals elders met gespeelde verbazing wordt begroet.

De jongste cijfers constateren tot en met augustus een inflatie van 2,3 procent, maar dergelijke officiële berichten worden meteen tegengesproken door consumentenorganisaties en vakbonden die een beduidend hoger percentage berekenden (4,5 procent). Tremonti opperde als remedie een biljet van één euro in te voeren om het financiële bewustzijn van de Italianen op te frissen: een biljet voelt waardevoller dan een munt en dus zou het minder achteloos uitgegeven worden.

Ondertussen worstelt de regering met nog enkele kostbare kadavers van een verleden waarvoor zij niet verantwoordelijk is. Voor de retoriek is dat comfortabel: als het even tegenzit kan de beschuldigende vinger naar de oppositie worden uitgestoken. Tremonti mopperde zelfs dat de instanties die hem cijfers moeten verstrekken bemand worden door 'een stelletje communisten'.

Niettemin moet er nu werk worden gemaakt van de verkiezingsbelofte van lastenverlichting, want ruim een jaar na aantreden van Berlusconi's huidige kabinet hebben de meeste Italianen in hun portemonnee nog geen gunstige veranderingen waar kunnen nemen. En dus wordt er gesleuteld aan lastenverlichting van tussen de vier en tien miljard euro, wordt de voor dit jaar voorgenomen prijsverhoging van 4,15 procent op de treinkaartjes tot 2003 geblokkeerd en gaan komende maand de tarieven van gas en licht iets omlaag.

Voor september staat ook de nadere behandeling op het programma van het wetsvoorstel dat het gedaagden in een proces mogelijk moet maken de rechtbank te wraken op politieke gronden, een voorstel dat ernstig naar gelegenheidswetgeving ruikt. Berlusconi zou er de processen die hem wachten wegens eerder begane overtredingen mee willen frustreren. Tijdens de behandeling in de senaat, net voor het zomerreces, diende de linkse oppositie liefst vijfhonderd amendementen op het voorstel in, reden voor de voorzitter om ze, onder beschuldiging van 'filibustering' allemaal van tafel te vegen.

Ook de migrantenproblematiek brengt verrassingen. Met het oog op nieuwe wetgeving die volgend jaar van kracht moet worden, is een regeling in het leven geroepen die tot een generaal pardon moet leiden. De regering probeert te registreren om hoeveel gevallen het daarbij zal gaan, maar al op de eerste dag dat de daarvoor benodigde formulieren beschikbaar kwamen, werden de postkantoren overspoeld door aanvragers: 280 duizend, meer dan er papieren gedrukt waren. 'De achterste in die rij staat nog buiten Italië', grapte een commentator.

De linkse oppositie, verenigd in de Olijf, ondertussen, zal zich moeten beraden op een effectieve manier van oppositie voeren. Vlak voor het zomerreces maakte een massale demonstratie in Rome duidelijk, dat het onbehagen onder de Italianen groot is, maar de vraag is hoe dat politiek gebruikt kan worden. Links heeft ook in Italië geen duidelijk gezicht en het heeft, in weerwil van een rijke, intellectuele traditie, geen welomschreven antwoord op Berlusconi, anders dan het ook elders gangbare opportunistische en reactionaire. Bij de grote demonstratie in juli werd het woord gevoerd door de cineast Nanni Moretti en Paolo Flores d'Arcais, in het dagelijks leven hoofdredacteur van een deftige culturele tijdschrift MicroMega.

De regering-Berlusconi mag dan in de ogen van de Italiaanse politieke elite geen gewone regering zijn, na vijftien maanden is wel duidelijk dat ze niet pardoes in haar eigen zwaard zal lopen.

Dit is Michaël Zeemans eerste bijdrage als correspondent in Rome.