Israëliërs protesteren massaal tegen nieuwe wet: ‘De fascisten mogen dit land niet in handen krijgen!’

Een argeloze toerist zou even kunnen denken dat er een festival gaande is in het centrum van Tel Aviv. Overal klinkt muziek, er ligt confetti in de vorm van hartjes op het asfalt, en hier en daar dwarrelt de geur van wiet door de lucht.

Maar iedereen die zich in deze massa beweegt, is aan het vechten. ‘Voor onze democratie!’, zingen de mensen in koor, terwijl een eindeloze zee van vlaggen om hen heen wappert.

Sinds tien weken gaat de Israëlische bevolking elke zaterdag de straat op om te demonstreren tegen de uiterst rechtse regering van premier Benjamin Netanyahu, die de macht van het Hooggerechtshof drastisch wil inperken. Niet alleen in Tel Aviv, maar ook in andere steden stromen ze op zaterdagavond hun huizen uit om te protesteren, terwijl ze zich op andere dagen bij het parlement verzamelen, of bijvoorbeeld de snelweg blokkeren. Ook donderdag gaan weer in het hele land mensen de straat op.

‘Een soort Rusland’

‘Er wordt aan de fundamenten van onze democratie gemorreld’, zegt de 34-jarige Adi Adini, die samen met haar man en vier kinderen (de jongste, van 8 maanden, ligt in een doek gewikkeld tegen haar borst) op straat staat. ‘Als het Hooggerechtshof buitenspel wordt gezet, krijgt de regering bijna absolute macht. Dan worden we een soort Hongarije, of nog erger een soort Iran, of Rusland.’

Die angst is niet geheel ongegrond: voordat de regering nieuwe wetten of amendementen kan doorvoeren, toetst het Hooggerechtshof eerst of deze niet in strijd zijn met de basiswetten van het land (die samen als een soort grondwet fungeren). Maar volgens de huidige regering horen niet-gekozen rechters geen veto uit te spreken over plannen waar een parlementaire meerderheid vóór is. Om die reden probeert ze nieuwe wetgeving, die verhindert dat het Hooggerechtshof haar nog kan terugfluiten, in moordend tempo door het parlement te jagen.

Niemand had verwacht dat de bevolking hier zo massaal tegen in opstand zou komen. Geïrriteerd eist minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir, die in het verleden zelf is veroordeeld voor terrorisme en racisme, dat de politie hard optreedt tegen deze ‘anarchisten’. Anderen rechtse politici hebben het zelfs over ‘terroristen’.

Verhuisplannen

Hoe bang sommige Israëliërs zijn voor de gevolgen van de hervormingen? Verscheidene demonstranten vertellen dat ze Europese of Amerikaanse paspoorten proberen te bemachtigen. Niet om direct te vertrekken, maar om weg te kunnen als het nodig is. Ook Adi Adini, die met haar baby op de borst staat te demonstreren, zegt dat ze met haar gezin naar het buitenland verhuist als de hervormingen worden doorgevoerd.

‘Ik ben bang dat ik als vrouw straks niet meer mag stemmen, dat mannen en vrouwen worden gescheiden in publieke ruimtes, dat ik mijn rechten verlies’, vertelt de 21-jarige Roni Burg. De student legt uit dat haar ouders hard werken en veel belasting betalen, terwijl ultra-orthodoxe mannen een uitkering krijgen en zijn uitgezonderd van de dienstplicht, zodat ze zich volledig aan het bestuderen van de heilige boeken kunnen wijden. ‘Deze religieuze mannen mogen niet mijn lot bepalen!’, zegt Burg stellig. ‘Mijn opa heeft tegen de Britten gestreden voor onze onafhankelijkheid, en hij zou zich in zijn graf omdraaien als ons land in fascistische handen komt.’

Breed protest

Het protest is breed. Niet alleen studenten, kunstenaars en de lhbti-gemeenschap verzetten zich, ook de apolitieke techsector is op de been, evenals ambtenaren die zich helemaal niet mogen uitspreken, en de financiële en de industriële sector. President Isaac Herzog, die een ceremoniële rol vervult en eigenlijk boven de partijen hoort te staan, spreekt van ‘een ramp’. Zelfs het leger roert zich. Eerder deze maand weigerden tientallen reservisten, gevechtspiloten bij een elite-eenheid, te trainen omdat ze geen ‘dictatoriaal regime’ willen dienen.

Volgens Michael Sfard, een van de bekendste Israëlische mensenrechtenadvocaten, zie je de gespleten persoonlijkheid van het land met zichzelf in botsing komen. ‘Enerzijds is het nationalisme en zelfs het racisme hier diep geworteld, anderzijds is onze samenleving gestoeld op liberale waarden en vrijheden’, zegt hij aan de telefoon. ‘En mensen zijn bereid daarvoor te vechten.’

Maar niet iedereen. Sfard denkt bijvoorbeeld dat het gros van de mensen die op Netanyahu hebben gestemd, deze hervormingen óók niet steunt. ‘Zij zijn niet extremistisch of ultra-religieus, maar hebben andere dingen aan hun hoofd en zien het Hooggerechtshof niet als hun eerste prioriteit.’

Israëlische Arabieren

De andere grote afwezigen zijn de Israëlische Arabieren: Palestijnen die een Israëlisch paspoort hebben en mogen stemmen, maar die ook in de hoek zitten waar de eerste klappen zullen vallen als er rechten worden afgenomen. ‘De meeste demonstranten huldigen het huidige systeem’, zegt Sfard, ‘maar dat heeft de Palestijnen nooit iets goed gebracht, dus dat willen zij niet verdedigen. Bovendien zullen zij zich niet op hun gemak voelen in zo’n zee van Israëlische vlaggen. En centrum-links vreest de rechterflank nog meer munitie te geven als er op de demonstraties iemand met een Palestijnse vlag zwaait en ‘een einde aan de bezetting’ eist, maar volgens mij is het een gemiste kans om de krachten niet te bundelen.’

Toch is Sfard voorzichtig optimistisch. ‘De regering gaat zich niet bedenken, maar het Hooggerechtshof zal de wetswijziging natuurlijk toetsen en vervolgens stellen dat die in strijd is met de basiswetten. De nieuwe wet zal dus niet ingevoerd mogen worden. Dan volgt er een constitutionele crisis, maar als ik zie hoe breed het verzet is, ook bij de politie, het leger en vrijwel alle overheidsinstellingen, dan vertrouw ik erop dat zij het Hooggerechtshof zal volgen.’ Sfard is even stil. ‘Maar niemand weet wat er dan gebeurt.’