Israëli's en Palestijnen liegen er op los

De balans kan echter tijdens deze intifada wel eens doorslaan naar de andere kant. De pogingen deze week van regering en leger om de luchtaanval op Gaza te verkopen als een 'vergissing', worden niet meer geslikt in het buitenland.

De Palestijnen hebben daarentegen al een opvallend succes geboekt: de mythe rond de 'massaslachting' in het vluchtelingenkamp van Jenin in april. Hoewel vrij kort na de Israëlische terugtrekking mensenrechtengroepen rapporteerden dat er geen slachting had plaats gehad, blijft dat etiket wel plakken aan het optreden van het leger in dat geval.

In Israël is 'Jenin' verworden tot een communicatietrauma en er worden zelfs conferenties gehouden over wat er mis is gegaan. Daarbij missen de analisten het inzicht dat wat er wel is gebeurd op zich al ernstig is.

Er bestaat wel degelijk de verdenking dat de mensenrechten zijn geschonden in het kamp. Het zijn echter de beelden van de enorme vernietiging die het leger heeft aangericht, die het voor buitenstaanders wellicht minder interessant maken of het nu een slachting was of niet.

Toch zegt Jenin wel iets over de omstandigheden waarin de media in het conflict opereren. Journalisten moeten niet klagen als er tegen ze wordt gelogen, dat is onderdeel van het werk. Het blijft echter schokkend om te ervaren hoe weinig van de informatie betrouwbaar is.

In het geval van het vluchtelingenkamp in Jenin werd vrij snel duidelijk dat er geen ooggetuigen waren van een slachting en dat de inwoners elkaar geruchten voedden. In Israël wordt gewezen op de rol van Palestijnse woordvoerders die de hysterie zouden hebben aangewakkerd. Maar dat is niet helemaal terecht, omdat zelfs het leger op een gegeven moment sprak van honderden doden, terwijl er tientallen zijn gevonden.

De affaire lijkt vooral te zijn voortgekomen uit verwarring tijdens een gespannen periode. Het leger heeft het deels aan zichzelf te danken omdat journalisten en internationale organisaties werden geweerd uit het gebied.

Hoewel Jenin uiteindelijk een doorslaand propagandasucces was voor de Palestijnen, blijkt uit een recent geval in dezelfde stad veel meer hoe sommige incidenten op vrij bewuste manier worden vervormd. Begin van de maand werd Imad Abu Zahra door het leger doodgeschoten. Dat staat vast en het is ook duidelijk dat hij geen bedreiging vormde voor de soldaten.

Daarna begint de mythevorming echter. De Israëli's zeggen vrijwel automatisch dat er is geschoten omdat er op hen werd geschoten door Palestijnse strijders. Dat valt niet uit te sluiten, maar lijkt niet erg waarschijnlijk.

Van Palestijnse kant is het incident echter van allerlei toeters en bellen voorzien om het groter te maken dan het waarschijnlijk was. Ten eerste werd vanaf het begin door familie en collega's beweerd dat Abu Zahra als journalist foto's aan het maken was. Dat lijkt na andere getuigenissen uiterst twijfelachtig. Het is de vraag of hij recent wel erg actief was als journalist. Het is nu minder aannemelijk dat het leger moedwillig op hem heeft gevuurd, omdat hij journalist was, zoals eerst werd beweerd in Jenin.

Het is ook vrijwel zeker dat ooggetuigen, bewust of niet, de tijd hebben overdreven dat Abu Zahra lag te bloeden uit de wond in zijn been. Dat haakt in op beschuldigingen dat het leger regelmatig ambulances tegenhoudt. De soldaten in Jenin zouden wel twintig tot dertig minuten hebben geschoten en hulp en een ambulance bij hem hebben weggehouden.

De Palestijnse ambulancedienst ontkent dat: er was op dat moment geen voertuig beschikbaar. Een lid van de dienst zegt dat Abu Zahra vijf tot tien minuten na de eerste melding al in het ziekenhuis was, levend en vervoerd door een taxi. Een dokter zegt dat hij nooit langer dan tien tot twintig minuten had kunnen overleven vanaf het moment dat hij werd geraakt. Later overleed hij, waarschijnlijk aan een bloedprop.

Het blijft een ernstig incident maar het toont ook aan hoe bewust de Palestijnse samenleving van media-tactieken is. Ook veel journalisten, mensenrechtenactivisten en doktoren staan in dienst van het politieke programma. Daar staat tegenover dat ook in Israël, momenteel onder het mom van de oorlog tegen de terreur, de waarheid onderschikt is aan de strijd.