Isabel Ayuso is de ongekroonde koningin van Madrid. Overleeft zij een schandaal rond mondkapjes?

Verdenkingen van corruptie, spionage en een bloedige afrekening. De broederstrijd die binnen de Partido Popular (PP, Volkspartij) is ontketend, heeft alle ingrediënten voor een goed verkopende thriller. Hoofdpersoon is Isabel Díaz Ayuso (43), de populaire regiopresident van Madrid. Niets leek Ayuso te kunnen stoppen in haar jacht op de macht – tot het mondkapjesschandaal aan het licht kwam dat haar nu in grote verlegenheid heeft gebracht.

De kiem voor het schandaal is gelegd in Sotillo de la Adrada, 80 kilometer ten westen van Madrid. Als kind bracht Isabel haar zomers door in dit dorp, de geboortegrond van haar vader. Een ondernemer uit het dorp, volgens Spaanse media een vriend van de familie Ayuso, blijkt in april 2020 voor 1,5 miljoen euro aan mondkapjes te hebben verkocht aan Madrid. Net als de rest van de wereld was de Spaanse hoofdstad in die beginfase van de coronacrisis wanhopig op zoek naar mondkapjes, een goudmijn voor handige handelaren.

Donderdag kwam naar buiten dat de oudere broer van Ayuso, Tomás, een commissie opstreek bij de mondkapjesdeal, mogelijk voor bemiddeling tussen de ondernemer en Madrid. Volgens haar eigen Partido Popular, al decennia de voornaamste rechtse partij in Spanje, gaat het om 286 duizend euro. Ayuso spreekt dat bedrag tegen, maar erkende op een persconferentie de ‘commerciële relaties’ van haar broer. Ze ontkende iedere betrokkenheid bij de deal; alles zou volstrekt legaal zijn gegaan.

Onmiddellijk zette Ayuso de tegenaanval in. Die donderdagochtend hadden kranten namelijk óók geschreven over pogingen tot ‘spionage’, ondernomen door de PP tegen Ayuso. ‘Klusjesmannen’ van de partij zouden contact hebben gezocht met een detective om de gangen van Tomás Díaz Ayuso na te gaan en tastbaar bewijs te vinden voor de verdiende commissie. De PP zegt dat er nooit sprake is geweest van een opdracht aan een detective, maar volgens meerdere media heeft de partij die mogelijkheid wel degelijk verkend.

‘Ik had nooit kunnen denken dat de leiding van mijn partij zo wreed en oneerlijk met mij zou omgaan’, haalde Ayuso uit op de persconferentie, nadat ze eerst een minuut had genomen om diep in de lenzen van de zwerm fotografen voor haar te kijken. Is de partijtop er inderdaad op uit om een mogelijke interne uitdager te vernietigen voor het te laat is, zoals haar fans zeggen, of trekt Ayuso hier een rookgordijn op om corruptie te verbergen? Het resultaat is in beide gevallen een crisis die de Partido Popular dreigt te verscheuren.

Communisme of vrijheid

De partij had kunnen weten dat Ayuso niet ten onder zou gaan zonder een slag te leveren. Als geen ander weet zij hoe je de media bespeelt en de beeldvorming naar je hand zet. Studies journalistiek en politieke communicatie leiden de in Madrid geboren Ayuso in 2006 naar de regionale persafdeling van de PP, waar ze een jaar eerder lid van is geworden. Binnen vijf jaar zit ze in het regionale parlement. Haar strategisch oog wordt herkend: in 2015 krijgt ze de leiding over de onlinecampagne voor het Madrileense presidentschap.

In het regioparlement slijpt ze intussen aan haar profiel als politica op de rechtervleugel van de rechts-conservatieve PP. Het is precies wat de nieuwe landelijke partijleider Pablo Casado zoekt als hij begin 2019 een lijsttrekker nodig heeft voor de regioverkiezingen in de hoofdstad. De radicaal-rechtse partij Vox is in heel Spanje in opkomst; Casado wil een kandidaat die kiezers die dreigen over te stappen, voor de PP kan behouden. Ayuso denkt hij door en door te kennen: beide zijn producten van de Madrileense kweekschool.

Voor het grote publiek is ze een onbekende, maar daar komt snel verandering in. In haar campagne rijgt ze de krantenkoppen aaneen: ze verfoeit ‘de dictatuur van het radicale feminisme’, net als de ‘cultuur van de dood’ die op links zou bestaan. ‘Het is nu klaar met al dat gepraat over euthanasie, abortus en de Burgeroorlog.’

Ondanks een matige verkiezingsuitslag – en dankzij gedoogsteun van Vox – wordt Ayuso in augustus 2019 regiopresident. Een halfjaar later breekt de coronacrisis uit. Tussen de puinhopen van het virus groeit Ayuso uit tot een politieke ster. Terwijl andere landsregio’s het leven stilleggen, neemt zij grote risico’s door bars en restaurants lang open te houden. De Madrileense horeca verklaart haar tot heilige; biertjes en aardappelgerechten dragen Ayuso’s naam. Dat de oversterfte relatief torenhoog is, krijgt veel minder aandacht.

Het zet de toon voor de vervroegde regioverkiezingen in mei 2021, die Ayuso uitschrijft om haar sterrenstatus te verzilveren. Haar Madrid staat voor libertad, vrijheid, laat ze in iedere tweede zin vallen, en de linkse oppositie is erop uit die libertad af te pakken. ‘We moeten kiezen: willen we communisme of vrijheid?’

Hoon van links is haar deel, maar ook een overrompelende overwinning. Ayuso begint partijleider Casado te overvleugelen: steeds vaker valt de suggestie dat niet Casado, maar de vrouw die hij lang als vertrouweling zag het bij de volgende landelijke verkiezingen zou moeten opnemen tegen de linkse regering. Het is volgens haar medestanders de reden dat de partijtop nu naar buiten treedt met de corruptiezaak, waarover Casado en Ayuso intern al in september spraken. De koningin van Madrid lijkt de strijd om de publieke opinie te winnen: de conservatieve krant ABC eiste zondag het vertrek van Casado om zijn optreden in de partijcrisis.