Is Thalys te beveiligen als een vliegtuig?
Een Marokkaanse jihadist poogde vrijdag met een automatisch geweer een aanslag te plegen op de flitstrein van Amsterdam naar Parijs. Tijd voor net zulke strenge controles als bij vliegvelden?
Zijn aanslagen zoals die in de Thalys te voorkomen?
'Nee', zegt woordvoerder Edmond Messchaert van het ministerie van Veiligheid & Justitie. 'Hoe goed we ons best ook doen, we kunnen nooit honderd procent garanties geven. Messchaert krijgt bijval van hoogleraar Besturen van Veiligheid Ira Helsloot. 'Absolute veiligheid bestaat niet', aldus Helsloot tegen persbureau ANP. 'Er zullen altijd idioten blijven. We moeten ermee leren leven dat er risico's zijn in het leven.'
Gaat de NS extra veiligheidsmaatregelen nemen op de stations om nieuwe aanvallen op treinen te voorkomen?
'Wij zullen niet op eigen houtje maatregelen nemen', zegt NS-woordvoerder Eric Trinthamer. 'Als er extra maatregelen worden genomen, doen we dit altijd op aanwijzing van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb). De woordvoerder van de NCTb laat slechts weten 'specifieke maatrelen altijd aan te passen aan de actualiteit'.
De Belgische en Franse autoriteiten hebben naar aanleiding van het incident in de Thalys dit weekeinde wel aangekondigd internationale treinen extra te willen beveiligen. Zo willen de Belgen de bagage van internationale reizigers vaker gaan controleren. Hiertoe waren op de perrons van de Thalys in Brussel afgelopen weekeinde al extra beveiligers en zwaarbewapende agenten aanwezig. Volgens ooggetuigen doorzochten ze vooral de tassen van reizigers met een Mediterraans of Arabisch uiterlijk.
Zijn extra veiligheidsmaatregelen op de stations effectief, in de strijd tegen het terrorisme?
Extra maatregelen zullen het probleem slechts zullen verplaatsen, denkt Helsloot. Terroristen die erop uit zijn zoveel mogelijk mensen te doden, zullen volgens hem altijd een plek vinden om toe te slaan. 'Stel dat je allemaal controles invoert bij de ingang van stations, misschien slaan ze dan toe in de rijen die je op het stationsplein krijgt. Of in bussen, daar heb je alleen een chipkaart nodig.'
Bovendien lijkt het praktisch ondoenlijk en, aldus Helsloot, onbetaalbaar, alle stations en treinen net zo te beveiligen als vliegtuigen. Dagelijks vervoeren de NS en de andere spooraanbieders 1,1 miljoen reizigers die in- en uitstappen op 403 stations.
Zijn er landen waar treinreizigers wel worden gecontroleerd op wapens en explosieven?
Ja. In China worden treinreizigers voor ze het perron mogen betreden gecontroleerd op onder meer wapenbezit. De controles vertragen het reizen per trein aanzienlijk. Reisgidsen adviseren toeristen die in China per trein willen reizen om vanwege de wachtrijen bij de controlepoortjes net als op vliegvelden twee uur voor vertrek op het station te zijn.
Europese veiligheidsdiensten beschouwen treinen en metro's als 'soft targets'. Ook na de aanslagen op forensentreinen in Madrid in 2004 en de Londense metro in 2005 heeft geen enkel Europees land gekozen voor veiligheidspoortjes zoals we op vliegtuigen gewend zijn. De metro- en spoornetten rond grote Europese steden zijn ontworpen om forensen zo snel en efficiënt mogelijk van en naar hun werk te vervoeren. De Chinese controles staan haaks op dit principe.
Vrij verkeer
De terreurdaad in de Thalys van Amsterdam naar Parijs doet politici twijfelen aan het vrij personenverkeer in Europa (+).
Wat doen de veiligheidsdiensten wel om aanslagen te voorkomen?
Om potentiële aanslagplegers niet wijzer te maken, doet het ministerie van Veiligheid & Justitie geen uitspraken over specifieke maatregelen waarmee het aanslagen poogt te verijdelen. 'Natuurlijk zijn sommige maatregelen wel voor iedereen waarneembaar', zegt Messchaert. Zo worden potentiële doelwitten van terroristen, zoals het gebouw van de Tweede Kamer, extra beveiligd. Ook houdt de politie naar aanleiding van eerdere aanslagen in Europa verscherpt toezicht op drukke plekken in steden en de grote stations.
Onder het mom 'niemand is als terrorist geboren', is het beleid van Europese veiligheidsdiensten vooral gericht op het vroegtijdig opsporen van potentiële terroristen. Geradicaliseerde jongeren worden extra in de gaten gehouden en zo mogelijk gearresteerd voor ze een aanslag kunnen plegen. De aanpak is niet waterdicht. Zo waarschuwden Spaanse veiligheidsdiensten hun Belgische collega's al in 2012 voor de Thalys-schutter.
Schutter
De aanslagpleger sprak volgens zijn vader nooit over politiek, wel over voetbal en vissen (+).
Nederland werd in de jaren zeventig opgeschrikt door een reeks aanslagen door radicale Molukkers. Met welke maatregelen werden aanvallen destijds gestopt?
Opstandige Molukse jongeren hebben in de jaren zeventig verscheidene aanslagen gepleegd in Nederland, waaronder twee treinkapingen. De NS heeft naar aanleiding daarvan geen extra veiligheidsmaatregelen genomen, zegt politicoloog Peter Bootsma van de Universiteit Maastricht. Bootsma deed uitgebreid onderzoek naar de Molukse acties.
Het Molukse terrorisme is destijds succesvol bestreden met een mix van harde en zachte maatregelen. 'Vanaf 1977 greep de overheid hard in bij Molukse kapingen', zegt Bootsma. Zo bestormden eenheden van Defensie in 1977 een gekaapte trein en doodden zes van de zeven kapers. De gijzeling van het provinciehuis in Drenthe in 1978 werd nog diezelfde dag met geweld beëindigd. 'Tegelijk was het beleid erop gericht de Molukkers beter te integreren', zegt Bootsma. Die aanpak sorteerde succes. 'Uiteindelijk ging de Molukse gemeenschap inzien dat de aanvallen zinloos waren.' Toch durfde de regering ook destijds nooit volledige veiligheid te garanderen. Bootsma: 'Premier Van Agt zei toen al: alleen in een politiestaat zijn dit soort acties uit te sluiten.'
