Is Super Mario een Japanse krijgsheer?
Mori Motonari is in Japan een even bekende boogschutter als Robin Hood of Wilhelm Tell in Europa. De 16de-eeuwse krijgsheer gaf zijn drie zoons ieder één pijl met de opdracht die te breken. Alle zoons voldeden aan het verzoek. Daarna bond hij drie delen van de gebroken pijlen bij elkaar en vroeg iedere zoon die bundel te breken. Geen van drieën slaagde erin.
In december 2012 greep premier Shinzo Abe van Japan hierop terug toen hij het plan lanceerde dat het land 'wat het ook zou kosten' na bijna een kwart eeuw uit de vicieuze cirkel van stagnatie, pessimisme en deflatie moest halen.
Omdat pijl voor pijl niet werkte, bond hij drie pijlen bij elkaar die elkaar moesten versterken. De eerste moest mensen stimuleren meer te consumeren en bedrijven meer te investeren. Er zou onbeperkt geld worden bijgedrukt, zodat krediet zo goedkoop mogelijk zou worden en sparen zo onaantrekkelijk mogelijk. Hiermee zou ook de koers van de yen omlaag worden gebracht wat Japan concurrerender maakte.
Weinig optimisme
Tegelijkertijd met monetaire stimulering door de centrale bank zou de overheid de uitgaven opvoeren: budgettaire stimulering. Deze tweede pijl moest de werkgelegenheid bevorderen door investeringen in de infrastructuur in de hoop dat op een krappere arbeidsmarkt ook de lonen zouden stijgen. De derde pijl was het hervormen van de rigide economie van Japan. Hieronder werd verstaan het liberaliseren van de arbeidsmarkt - het aantal werkende vrouwen moet omhoog gezien de vergrijzing - samen met belastinghervorming en en de opbouw van een nieuwe technologisch geavanceerde kenniseconomie.
Na anderhalf jaar is onduidelijk of Abenomics werkt. De werkloosheid is gedaald en de inflatie is gestegen tot boven de 3 procent, met name als gevolg van een btw-verhoging van 5 naar 8 procent. Ook de koers van de yen is met 20 procent gedaald, waardoor de export is gestegen en bedrijven meer winst maken. Maar Japanners zijn niet optimistischer en ze zijn zeker niet meer gaan consumeren, mede doordat de lonen niet stijgen door flexibilisering.
Ook de eurozone lijkt te verkeren in een vicieuze cirkel van stagnatie, pessimisme en dreigende deflatie waartegen geen kruid lijkt te zijn gewassen. Daarom wil ECB-president Mario Draghi eenzelfde aanpak. Twee jaar geleden wist hij met de uitspraak 'wat het ook kost' de euro van de ondergang te redden. Nu wil hij 'wat het ook kost' prijsstabiliteit garanderen om de economie uit het dal te krijgen. Maar zelfs Super Mario is Robin Hood noch Wilhelm Tell, laat staan Mori Motonari. Hij heeft voor zijn Draghinomics maar één pijl, die van monetaire stimulering. De andere zijn in handen van de eurozonelanden die er niet in slagen ze te bundelen.
Morgen zal de ECB bijeenkomen om te praten over nieuwe stimulering. Als Abenomics al zo moeilijk lukt, is Draghinomics met één pijl bij voorbaat een heilloze weg.
Reageren?
p.dewaard@volkskrant.nl
