Is schelden niet ook een ziekte?

De ombudsman en de redactie van deze krant krijgen regelmatig brieven waarin lezers protesteren tegen het te pas en te onpas gebruik van dergelijke termen. Zo verzocht lezer Jan Willem van Dormolen uit Odijk de Volkskrant dringend om terughoudender te zijn met het gebruik van het woord autist.

Die term werd op 25 september 2003 gebruikt in het hoofdredactioneel commentaar 'Handreiking Annan'. Het betrof de controverse van VN-secretaris-generaal Kofi Annan en de Amerikaanse president George Bush over de oorlog tegen Irak. De commentator vond dat Annan misschien gelijk heeft, maar er niets mee opschiet, zolang Bush hem geen gelijk geeft.

'Want het probleem is dat een unilateralist als Bush in feite ook een autist is: zolang hij de overtuiging heeft dat zijn critici hem niet willen begrijpen, wil hij niet naar ze luisteren of met ze spreken', schreef de commentator. Volgens de Odijkse lezer is de omschrijving die de commentator voor autisme bezigt, 'zeker niet de juiste'.

De kop 'Autisme wereldreligies moet doorbroken'boven een artikel op de Forumpagina van 18 oktober, was ontleend aan de opmerking van de auteur dat wereldreligies 'een autistische houding tegenover elkaar aannemen'. Lezeres Marjoleine Steensma uit Leiden vindt het jammer dat het begrip autisme in het verhaal een negatieve lading heeft gekregen. Zij schreef: 'In dit artikel had heel goed een andere term kunnen worden gebruikt. Daarmee was voorkomen dat mensen met autisme onnodig gekwetst worden en dat autistisch een scheldwoord wordt.'

Lezer Klaas Ferbeek heeft zich op 6 mei ge

stoord aan de kop 'Schizofrenie bepaalde Irak-beleid in Den Haag'. Die kop stond op een van de buitenlandpagina's. 'Schizofrenie is een ziekte, een heel vervelende ziekte voor wie het overkomt. Voor die mensen zelf en hun naasten is het erg vervelend zo'n kop te moeten lezen. Bovendien getuigt het van gemakzucht of pure domheid om een ziekte, welke dan ook, in een dergelijke context te gebruiken', merkt de briefschrijver op. Volgens hem zouden journalisten het woord schizofrenie uitsluitend moeten gebruiken in artikelen over die ziekte en nergens anders voor. 'Gebruik dan woorden als 'vieze spelletjes' of 'achterbaksheid', luidde zijn advies.

Lezer Rob Keukens uit Valburg citeert Sadik Harchaoui, directeur van het multicultureel instituut Forum, die in de Volkskrant van 25 oktober opmerkte dat 'alles bij naam genoemd mag worden, als dat maar zorgvuldig geschiedt'. Keukens vindt dat Harchaoui die zorgvuldigheid niet betracht, wanneer hij opmerkt dat 'Marokkanen bovengemiddeld lijden aan schizofrenie'. Volgens Keukens voeren de media mensen met schizofrenie vaak op als 'redeloze, impulsieve en gevaarlijke gekken'. Maar, zo zegt hij, onderzoek toont aan dat mensen met schizofrenie 'niet meer of minder gewelddadig zijn dan anderen. Ze zouden juist vaker het slachtoffer zijn van geweldsdelicten'.

Het aantal voorbeelden uit de Volkskrant van het gebruik en misbruik van termen als autistisch en schizofreen is naar believen uit te breiden. Heeft de krant op dat gebied eigenlijk wel een beleid?

Volgens de eindredactie niet. Soms worden woorden in de kopij wel veranderd, omdat ze grof en beledigend zijn. Maar termen als 'autistisch' of 'schizofreen' vallen daar blijkbaar buiten. De Britse krant The Guardian is dan stijlvoller. In haar abuisrubriek verontschuldigde zij zich onlangs ervoor het woord 'schizofrenie' te hebben gebruikt. Volgens die krant mag dat alleen in een medische context. 'Anders is het fout en beledigend'. Journalistiek gezien kun je je nog voorstellen dat termen als 'schizofreen' of 'autistisch' blijven staan als het gaat om een citaat van iemand. Maar in de Volkskrant lijkt het oneigenlijke gebruik ervan bijna de normaalste zaak van de wereld te worden.