feiten voor bij de borrelpartijfusies
Is een partijfusie in Nederland een goed idee?
Een fusie op links is niet langer ondenkbaar. Hoe verging het eerdere fuserende partijen in ons land?
Komt het nu dan toch van een fusie op links? Lilianne Ploumen en Jesse Klaver sluiten het zeker niet uit. ‘We gaan het zien’, zeiden ze vrijdag eensgezind in de Volkskrant op de vraag of een fusie nu onvermijdelijk is. Als GroenLinks en de PvdA samengaan, is dat zeker niet de eerste fusie in de Nederlandse politiek. Hoe verging het eerdere fusiepartijen in Nederland?
Politieke partijen gaan vaak samen verder om weggelopen kiezers weer terug te lokken. In de jaren zestig en zeventig zagen de drie grote christelijke partijen bij alle verkiezingen hun zetelaantal slinken. Eind jaren vijftig hadden de gereformeerden van de ARP (Anti-Revolutionaire Partij), de Nederlands hervormden van het CHU (Christelijk-Historische Unie) en de Katholieke Volkspartij (KVP) samen de helft van de Kamerzetels. Daarna nam het zetelaantal gestaag af.
Toen de partijen samen optrokken bij de Kamerverkiezingen in 1977 en ze in 1980 echt fuseerden tot het CDA stokte de daling. Gedurende enkele jaren althans; van de circa vijftig zetels van toen durft nu geen enkele lijsttrekker meer te dromen.
Het CDA werd na de fusie een grootmacht in de Nederlandse politiek. Sinds de verkiezingen van 1977 heeft het CDA drie van de vijf Nederlandse premiers geleverd. Dries van Agt en Ruud Lubbers zetten hun eerste politieke schreden in de KVP, Jan Peter Balkenende begon zijn politieke loopbaan bij het gefuseerde CDA.
Mochten PvdA en GroenLinks samen verdergaan, dan zijn er bij GroenLinks nog voldoende leden actief die ervaring hebben met fuseren. Zij weten dat een bredere basis voor de kiezer erg aantrekkelijk kan zijn, maar ook hoe lastig een partijfusie kan zijn. Na de oprichting in 1990 duurde het, net als bij het CDA, nog vele jaren voordat niet meer over bloedgroepen werd gesproken.
Veel leden voelden zich nog lange tijd meer verbonden met de oude partij dan met GroenLinks, maar de kiezers keurden de fusie goed. De vier kleine linkse partijen waaruit GroenLinks eind jaren tachtig ontstond, leidden een zieltogend bestaan. De Communistische Partij van Nederland (CPN) en de Evangelische Volkspartij (EVP) haalden bij de Kamerverkiezingen in 1986 geen enkele zetel. De Politieke Partij Radikalen (PPR) leverden twee Kamerleden en de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP) maar één. GroenLinks bleek groter dan de som der delen. Hoewel de partij electorale pieken en dalen kent is het zetelaantal nooit meer onder de vier gezakt.
De meest recente samensmelting van partijen leidde niet direct tot winst maar kan inmiddels ook als een succes worden gezien: het Gereformeerd Politiek Verbond (GPV) en de Reformatorische Politieke Federatie (RPF), die al in de jaren negentig samen vergaderden, werden in 2000 formeel samengevoegd tot de ChristenUnie. Anders dan bij GroenLinks en het CDA haalde de fusiepartij in eerste instantie minder stemmen dan de afzonderlijke partijen. In 1998 hadden GPV en RPF samen nog vijf zetels, in 2002 maar vier. Na de val van Balkenende I bleven er bij de verkiezingen maar drie zetels over.
Toch is de combinatie geen mislukking te noemen. Al direct na de fusie steeg het ledenaantal. GPV en RPF hadden samen zo’n 25 duizend leden, de nieuwe ChristenUnie begon met ruim 27 duizend aanhangers. Na 2003 keerden ook de kiezers weer terug, in 2007 waren er zes zetels voor de partijen samen, daarna bleef het constant op vijf. Wat deze fusie vooral opleverde was een machtspositie in de politiek. GPV en RPF mochten nooit meeregeren, de ChristenUnie is een vaste gesprekspartner aan de formatietafel.
Eenvoudig is het samenvoegen van partijen zeker niet. Al deze fusies namen vele jaren van onderhandelen en voorzichtige toenadering in beslag. Ook de nieuwe linkse samenwerking zal vast nog obstakels tegenkomen. Zo kunnen de leden van de PvdA dit weekend stemmen tegen verder onderhandelen met Rutte. Maar een succesvol verbond is in het verleden vrijwel altijd beloond door de kiezer.
