Iraniër Behrooz Ranjoori zocht een beter leven, maar stierf in de cel

Met de tranen in zijn ogen en een witte roos in zijn hand loopt Arashk Alimoradi langs de incheckbalies op Schiphol. Samen met twintig andere Iraniërs, velen net als hij zonder geldige verblijfspapieren in Nederland, is hij op weg naar het mortuarium van het vliegveld. Daar zal hij de laatste eer bewijzen aan Behrooz Ranjoori. Zondag is zijn vriend in een eenvoudige triplex kist teruggevlogen naar zijn thuisstad Teheran. Hij werd niet ouder dan 25.

De jeugdvrienden Alimoradi en Ranjoori kwamen samen vanuit Iran naar Nederland. Het was in het najaar van 2015, de tijd dat soms wel duizenden migranten per dag de oversteek maakten van Turkije naar Griekenland. Ranjoori reisde naar Europa om werk te vinden, zegt Alimoradi. 'Hij liep in Iran niet echt gevaar, maar moest geld verdienen om voor zijn familie te zorgen.'

Nu voelt Alimoradi zich schuldig. 'Ik had zijn familie beloofd dat ik voor hem zou zorgen. Maar dat is me niet gelukt.' Hij durfde daarom de telefoon niet op te nemen toen Ranjoori's vader gisteren belde.

Ranjoori werd vorige week dood aangetroffen in zijn cel in Leeuwarden, waar hij sinds ruim een maand in voorarrest zat. Suïcide, oordeelt justitie op basis van het eerste politieonderzoek.

Een bange overtocht

Hij was destijds zo opgelucht dat ze veilig waren aangekomen in Europa, zegt Alimoradi. 'Onderweg op de boot was hij bang, ik moest hem echt kalmeren. Toen we voor het eerst op het strand stonden in Griekenland zei hij: ik ben zo blij, dankjewel dat je mij erdoorheen hebt gesleept.'

Wie had toen gedacht dat Ranjoori twee jaar later in het beloofde land in een cel zou overlijden als een dakloze zonder verblijfspapieren, door een ex-vriendin beschuldigd van verkrachting? Een eerlozer einde is nauwelijks denkbaar.

Ranjoori deed na aankomst in Nederland een asielverzoek. Volgens zijn asieladvocaat Margreet Kiers heeft hij tegen immigratiedienst IND gezegd dat hij in Iran de doodstraf riskeerde wegens een delict 'dat in Iran strafbaar is maar in Nederland waarschijnlijk niet'. Meer wil ze er vanwege zijn privacy niet over zeggen. Het verhaal werd door de IND in elk geval ongeloofwaardig bevonden, stelt Kiers. 'Het is hem daarna niet gelukt bewijs voor zijn stellingen te krijgen.'

Zijn familie in Iran laat weten dat Ranjoori eenvoudigweg naar Nederland kwam voor 'een beter leven'.

De jonge Iraniër zat gedurende zijn procedure in het asielzoekerscentrum in Leusden. Daar leerde hij vrijwilligster Azarm Noroozi kennen, een Iraanse journalist die al jaren in Nederland woont. 'We kregen een goede band', zegt Noroozi. 'Ik vond het een lieve, sociale jongen. Hij was voor mij als een jonger broertje.'

Toen zijn asielverzoek begin dit jaar definitief was afgewezen, werd Ranjoori het asielzoekerscentrum uitgezet, vertelt Noroozi. 'Als uitgeprocedeerde kom je in een moeilijke situatie. Ik weet dat hij twee of drie nachten op straat heeft geslapen. Daarna is hij naar Amsterdam gegaan en heeft hij aangeklopt bij de daklozenopvang, maar daar was geen plek voor hem.'

In die tijd verwaterde het contact met zijn jeugdvriend Alimoradi, vertelt die. 'Ik kreeg een Nederlandse vriendin en bracht veel tijd met haar door. Behrooz vond het moeilijk dat ik minder aandacht had voor hem. Dat zette onze vriendschap onder druk.'

Terugkeren was geen optie

Teruggaan naar Iran is nooit een optie is geweest voor Ranjoori, denkt Alimoradi. 'Hij kwam hier om geld te verdienen voor zijn familie, hij kon niet met lege handen terugkeren.'

Dus hopte Ranjoori van het ene naar het andere adres en sliep hij bij kennissen op de bank. Met hulp van vrijwilliger Noroozi vond hij uiteindelijk een plek in een noodopvang in Emmen. In die regio ontmoette hij de iets oudere Iraanse vrouw die later aangifte tegen hem zou doen van verkrachting.

'Het treurige is dat de waarheid nooit meer zal worden achterhaald', zegt zijn strafadvocaat Masi Rasul, die over deze zaak spreekt omdat naar zijn idee een jongeman in een kwetsbare positie de dood is ingedreven.

Ranjoori vertelde zijn advocaat dat hij de vrouw ontmoette in een shishalounge. 'Ze vonden elkaar wel leuk. Er ontstond een relatie en ze hadden seks. Behrooz heeft mij verteld dat het voor hem geen serieuze liefdesrelatie was. Maar hij zocht sociaal contact en vond het gezellig. Ook sprak zij goed Nederlands en hoopte hij dat zij hem kon helpen met de taal.'

Een casanova

Volgens Ranjoori drong de vrouw aan op een huwelijk, maar wilde hij dat niet. 'Hij was illegaal in Nederland, nog jong en bovendien heeft hij mij verteld dat hij deze vrouw eigenlijk niet heel aantrekkelijk vond', zegt Rasul. Hij schetst een beeld van 'een beetje een casanova', die ook contact had met andere meisjes. 'Zoals jongens van die leeftijd vaak zijn', aldus Rasul. 'Hij genoot hier van vrijheden die je in Iran niet hebt. Maar dat maakt hem nog geen verkrachter.'

De bewuste zomeravond was Ranjoori op bezoek bij de vrouw en werd er behoorlijk gedronken. In haar politieverklaring vertelt de aangeefster volgens Rasul dat ze ruzie kregen, dat Ranjoori op haar af kwam met een mes en haar toen heeft verkracht. Ranjoori heeft verklaard dat ze inderdaad ruzie kregen omdat de vrouw weer over een huwelijk begon. Toen zij 'doordraaide' heeft hij haar van zich afgeduwd en is hij weggegaan, aldus zijn advocaat. 'Ranjoori vertelde dat ze hem toeschreeuwde: ik maak je kapot.'

Gekwetste vrouw

Dat is haar gelukt, stelt Rasul droog vast. Hij is Ranjoori's advocaat en dus geen neutrale bron, dat zegt hij erbij. 'Maar dit zeg ik als mens: zijn verhaal klonk geloofwaardig. Hier is iemand in een zwakke positie slachtoffer geworden van een mogelijk valse aangifte van een gekwetste vrouw.'

Het Openbaar Ministerie zegt niets over de inhoud van de zaak, maar benadrukt dat Ranjoori in voorarrest zat en nog niet was veroordeeld. Door zijn overlijden is de zaak geseponeerd.

Naar de omstandigheden rond zijn dood doet de Dienst Justitiële Inrichtingen nader onderzoek. Gedetineerden zijn voor hun toegang tot zorg afhankelijk van Justitie. De vraag is nu dus bijvoorbeeld of er geen signalen zijn gemist dat het psychisch slecht ging met Ranjoori.

'In ons laatste telefoongesprek hoorde ik dat medegevangenen hem een beetje gek maakten', zegt advocaat Rasul. 'Dat je voor verkrachting twaalf jaar de cel in gaat. Ik heb hem gekalmeerd: als jij eerlijk je verhaal vertelt, is de kans groot dat je wordt vrijgesproken. Hij klonk daarna rustiger.'

In het mortuarium op Schiphol overheerst bij zijn Iraanse kennissen de verbijstering. Ze kunnen niet geloven dat Ranjoori zelf een einde aan zijn leven heeft gemaakt en dringen aan op een onafhankelijk onderzoek. Anderen kenden de jongeman niet, maar zijn gekomen om het afscheid van een eenzame landgenoot nog enige waardigheid mee te geven, zo goed en zo kwaad als dat gaat in een kale rouwkamer met grijs projecttapijt op de vloer. Er vloeien tranen om Ranjoori en om de tragiek van zijn schaduwbestaan en dat van zovelen zonder verblijfspapieren: alleen en in de marge.

Als het snikken minder wordt, haalt iemand pakjes sinaasappelsap uit een plastic tas. In stilte zuigen de rouwenden aan hun rietje. Een medewerker van het mortuarium komt de ruimte in. 'Graag wil ik van u weten of er zondag ook iemand van de familie met hem meevliegt naar Iran?'

Een vrouw schudt haar hoofd. 'Hij heeft hier geen familie, meneer.'