Inspectie: ernstige schending arbeidsrechten bij Zara
De productie van kleding van het Spaanse bedrijf Zara gaat gepaard met ernstige schendingen van arbeidsrechten. Dat concludeert de Braziliaanse arbeidsinspectie. In 2011 kreeg Zara Brasil al een boete wegens moderne slavernij in kledingateliers, vier jaar later heeft het bedrijf zijn zaakjes nog altijd niet op orde.
De arbeidsinspectie deed de afgelopen negen maanden onderzoek naar de productieketen van Zara in Brazilië. In verschillende naaiateliers bleek sprake van excessief lange werkdagen zonder pauzes, onverantwoord gebruik van gevaarlijke machines en chemicaliën, betalingsachterstanden van salarissen, en de tewerkstelling van minderjarigen.
'Het onderzoek is net afgerond' zegt arbeidsinspecteur Renato Bignami. 'We evalueren nu of we Zara opnieuw een boete opleggen.' Die boete kan oplopen tot zo'n 7,5 miljoen euro. Zara is het oneens met de bevindingen van de inspectiedienst, zo liet moederbedrijf Inditex in een reactie aan Volkskrant weten. 'Hun rapport staat vol inconsistenties', aldus de verklaring. Het bedrijf onderneemt juridische stappen tegen de uitspraak van de inspectie.
Moderne slavernij
Het is niet voor het eerst dat Zara onder vuur ligt in Brazilië. In 2011 oordeelde de inspectie dat er sprake was van moderne slavernij in twee naaiateliers die kleding voor Zara produceerden. De werknemers hadden geen arbeidscontract en werkten meer dan zestien uur per dag. Ze mochten de ateliers niet of nauwelijks verlaten en werkten in een zeer ongezonde werkomgeving. Kinderen van de werknemers kropen rond tussen de zware machines, met alle risico's van dien.
Zara kreeg een boete opgelegd en tekende een overeenkomst voor gedragsverandering. Het bedrijf beloofde meer en intensievere controles uit te voeren bij de ateliers die de kleding produceren, en misstanden actief te bestrijden. 'Maar Zara heeft de beloften onvoldoende nageleefd', aldus de conclusie van de arbeidsinspectie.
Dezelfde conclusie trekken de Nederlandse onderzoeksorganisatie SOMO en haar Braziliaanse partner Repórter Brasil in het vandaag verschenen rapport From moral responsibility to legal liability? 'Na het schandaal heeft Zara verschillende programma's uitgerold om de werkomstandigheden in haar productieketen te verbeteren', zegt Mariëtte van Huijstee, onderzoeker bij SOMO en een van de auteurs van het rapport. 'Maar het bedrijf is nog altijd niet in staat de eigen keten te controleren.'
Dubbele moraal
Zara hanteert een dubbele moraal, zo stelt het rapport. Het bedrijf spreekt zich uit tegen misstanden in de kledingindustrie en garandeert consumenten dat de kleding die ze kopen op verantwoorde wijze is geproduceerd. Maar in de rechtszaal claimt Zara dat het onmogelijk kan controleren welke kledingateliers door zijn contractanten in de arm zijn genomen.
Zara vindt dan ook dat het niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor eventuele misstanden in die ateliers. 'Je moet sociale verantwoordelijkheid onderscheiden van juridische verantwoordelijkheid', aldus het bedrijf tijdens de rechtszaak. De rechter besloot dat Zara wel degelijk verantwoordelijk is, het hoger beroep loopt nog.
'Ik denk dat het klopt dat Zara onmogelijk haar eigen keten kan controleren', aldus Van Huijstee. 'Dat heeft alles te maken met het businessmodel. De kleding moet zo snel en goedkoop mogelijk in de winkel liggen. Daardoor zijn Zara's contractanten vaak genoodzaakt een deel van de productie uit te besteden. Zara wordt lang niet altijd op de hoogte gesteld van die soms illegale uitbestedingen.'
Zara grootste modeconcern ter wereld
Zara is het grootste merk van het eveneens Spaanse moederbedrijf Inditex, dat daarnaast onder meer Pull & Bear, Bershka en Oysho in bezit heeft. Met ruim zesduizend verkooppunten in 86 landen is Inditex het grootste modeconcern ter wereld. Eigenaar Armancio Ortega heeft een vermogen van 65 miljard dollar. Het maakt hem de rijkste man van Europa, en de op drie na rijkste ter wereld.
Zwarte lijst
Brazilië heeft van het uitbannen van moderne slavernij prioriteit gemaakt. Er zijn speciale controle instanties in het leven geroepen, evenals een 'zwarte lijst', waarop de arbeidsinspectie de namen publiceert van bedrijven die zijn betrapt op het uitbuiten van werknemers in slavernij-achtige omstandigheden. Dit is een effectief wapen gebleken tegen moderne slavernij, en is wereldwijd bejubeld vanwege het vergroten van de transparantie in sectoren als de kledingindustrie.
Ook Zara zou op deze lijst komen na het schandaal in 2011. Het bedrijf vocht dat besluit aan en noemt de lijst 'ongrondwettelijk' omdat er bedrijven op belanden die niet door een rechter zijn veroordeeld. Zara pleit nu voor het afschaffen van de lijst.
'De houding van Zara toont aan dat zelfregulering en vrijblijvende afspraken rondom maatschappelijk verantwoord ondernemen onvoldoende zijn om mensenrechtenschendingen in de kledingindustrie tegen te gaan', aldus Van Huijstee. 'Ketenverantwoordelijkheid zou daarom in de wet verankerd moeten worden.'
