Nieuws
Inlichtingendiensten gaan gebukt onder ‘omvangrijke en complexe wet’
Drie jaar na alle opwinding en het referendum over de ‘sleepwet’ zijn de inlichtingendiensten AIVD en MIVD aan ‘slepen’ op de kabel niet toegekomen. Het onderscheppen van berichten op de kabel vereist zo veel privacywaarborgen dat die mogelijkheid nog niet is benut.
Daarmee wordt wederom van een nieuwe wet vastgesteld dat bij het opstellen ervan te weinig rekening is gehouden met de uitvoering. Dat blijkt uit een donderdag gepubliceerd rapport van de Algemene Rekenkamer. Door alle extra activiteiten die de diensten moeten verrichten, staat hun inlichtingenpositie onder druk, constateert de Rekenkamer verder. De operationele teams raken achterop in hun onderzoeken naar nieuwe dreigingen van vijandige staten. ‘Wij zien een toename van administratieve handelingen, waardoor minder tijd overblijft voor het uitvoeren van onderzoek in het belang van de nationale veiligheid’, zegt de Rekenkamer.
De Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten werd van kracht in 2017. Hij moest het de inlichtingendiensten AIVD en MIVD mogelijk maken niet alleen in de ether, maar ook op de kabel berichten te onderscheppen. Met name het aanvragen van bijzondere bevoegdheden, een proces dat in de nieuwe wet met veel waarborgen is omgeven, kost meer tijd en capaciteit dan onder de vorige wet uit 2002. Het nieuwe toezichtsorgaan TIB (Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden) moet vooraf toestemming geven, voordat bepaalde bevoegdheden kunnen worden ingezet. Dat zorgt voor veel papieren rompslomp.
Onderschat
Invoering van de nieuwe wet is ‘onderschat en nog niet afgerond’, volgens de Rekenkamer. Een aparte evaluatiecommissie, onder leiding van oud-topdiplomaat Renée Jones-Bos, kwam eerder dit jaar al tot de conclusie dat de nieuwe wet tekortschiet. ‘Een wet is nooit helemaal af’, zei Jones-Bos toen tegen de Volkskrant.
Zowel ondersteunende als operationele afdelingen moeten zoveel mankracht in uitvoering van de nieuwe wet investeren, ‘dat dit ten koste is gegaan van het ontwikkel- en innovatievermogen. Hierdoor staat naast de operationele slagkracht ook de toekomstbestendigheid van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten onder druk.’
Net als de Raad van State benadrukt de Rekenkamer de waarde van goede wetgeving. ‘Wees als medewetgever alert op de uitvoerbaarheid van nieuwe en/of gewijzigde wet- en regelgeving’, luidt in het rapport de vingerwijzing aan het parlement.
Kabelinterceptie
De verantwoordelijke demissionaire ministers Ollongren (Binnenlandse Zaken) en Bijleveld (Defensie) onderkennen in een reactie dat de Wiv 2017 ‘een omvangrijke en complexe wet’ is.
De bewindslieden bevestigen dat van de nieuwe mogelijkheid tot kabelinterceptie nog geen gebruik is gemaakt. ‘De afgelopen jaren hebben de diensten de inzet van kabelinterceptie zorgvuldig voorbereid. We moeten blijven bewaken dat de slagkracht en de wendbaarheid van de diensten zijn gewaarborgd, zonder daarbij concessies te doen op het gebied van de persoonlijke levenssfeer.’
Aan de invoering van de Wiv 2017, die op 1 mei 2018 van kracht werd, ging in maart 2018 nog een raadgevend referendum vooraf. Tegenstanders noemden de wet een ‘sleepwet’, waarmee de diensten onnodig veel informatie zouden kunnen binnenhalen.
Een meerderheid stemde tegen de wet, waarna het kabinet enkele extra waarborgen inbouwde over onder meer het delen van informatie met andere landen en de bewaartermijnen van vergaarde informatie. De bewindslieden werken aan een wetswijziging. Daarbij ‘zal tijdig inzichtelijk worden gemaakt welke verdere investeringen nodig zijn’.
