Indianen eisen invloed op gebruik hulpbronnen

SANTA CRUZ De regeringen van Peru en Ecuador kampen met felle protesten van indianengroeperingen die de natuurlijke rijkdommen in hun gebieden verdedigen. Zelfs Bolivia’s president Evo Morales, een Aymara-indiaan, heeft de laatste tijd te maken met grote kritiek van zijn eigen inheemse achterban.

‘In naam van onze godheid Pachamama (Moeder Aarde in de indianentalen Quechua en Aymara, red.) strijden alle inheemse volken van de Andeslanden om grotere politieke vertegenwoordiging en meer zeggenschap over de grondstoffen in de territoria waar ze leven’, aldus Carlos Navas del Águila, zegsman van de grootste Peruaanse pressiegroep van indiaanse stammen AIDESEP.

Al lange tijd zijn de inheemse gemeenschappen in Peru hevig verontwaardigd over het beleid van ’s lands tot het neoliberalisme bekeerde president Alan García. Peru behoort met een jaarlijkse groei van 6 procent tot de economische koplopers van Zuid-Amerika. Maar milieuthema’s worden goeddeels genegeerd.

Schokkende balans
Een gewelduitbarsting een jaar geleden in de Peruaanse Amazonestad Bagua had een schokkende balans: 32 doden en één vermiste politieagent. Het conflict ging destijds over een onder druk van olie- en houtbedrijven aangenomen wet die de verkoop van land in indianengebieden vergemakkelijkte. Nu zijn de inheemse volken fel gekant tegen een nieuwe beslissing van de centrale overheid. García’s regering heeft een veto uitgesproken over een wetsontwerp dat de indianen inspraak zou geven bij alle staatsbesluiten over infrastructuurprojecten, mijnbouw en energiewinning in hun territoria.

‘We zullen de komende weken met allerlei acties protesteren tegen het veto’, zegt AIDESEP-woordvoerder Navas del Ágila. ‘Eventuele provocaties van de ordetroepen zullen we echter uit de weg gaan.’ President García heeft zelf verklaard ‘in principe’ voorstander te zijn van inspraak voor de indianen. Maar dit recht moet volgens hem wijken als er ‘zwaarwegende nationale belangen’ op het spel staan.

‘Het is een gemiste kans. Het wetsontwerp was een grote stap vooruit’, zegt José de Echave, onderzoeker van de politieke denktank Institución Cooperación in Peru’s hoofdstad Lima. Volgens De Echave kan er alleen sprake zijn van ‘duurzame ontwikkeling, ecologisch verantwoorde grondstoffenexploitatie en eerlijke distributie van de nationale rijkdommen’ als de inheemse volken worden betrokken bij de besluitvorming. ‘Helaas voorziet de Peruaanse grondwet niet in inspraak voor de indiaanse gemeenschappen.’

In Ecuador en Bolivia genieten de indianen wel een bijzondere grondwettelijke bescherming, maar dat wil niet zeggen dat er in die landen geen problemen zijn. De linkse Ecuadoriaanse president Rafael Correa stuit op stug verzet van inheemse stammen vanwege een recente wet op de waterwinning, bekend als de Ley de Recursos Hídricos. De wettekst voorziet in de oprichting van een bijzondere autoriteit, de Autoridad Única del Agua (AUA), voorgezeten door een door de president aangewezen nationaal secretariaat, om het publieke waterbeleid uit te voeren.

‘In feite gaat het om een privatisering van de watervoorziening’, zegt Tito Panchir, woordvoerder van de vereniging van inheemse nationaliteiten van Ecuador CONAIE. ‘Wij voelen ons buitengesloten en willen inspraak en stemrecht in de AUA.’ De CONAIE protesteert ook tegen een onlangs goedgekeurde wet op de mijnbouw, die volgens Panchir de inheemse zeggenschap over grondstoffenwinning in indiaanse gebieden ‘drastisch beperkt’. De vereniging heeft de laatste weken grote marsen op de hoofdstad Quito gehouden.

Fundamentalisten
De Ecuadoriaanse president noemt de CONAIE een groep van ‘ecologische fundamentalisten met extremistische standpunten’. ‘Wij vertegenwoordigen zeker 35 procent van de bevolking. Aanvankelijk steunden we Correa, maar nu voelen we ons verraden’, zegt Panchir. In een vrij recent verleden bleek de CONAIE in staat om wetten te blokkeren en staatshoofden ernstig in het nauw te brengen. De indianen speelden een hoofdrol bij de val van de Ecuadoriaanse presidenten Abdalá Bucaram (1997) en Jamil Mahuad (2000).

Bolivia heeft sinds begin vorig jaar een nieuwe grondwet die voor een groot deel is geënt op inheemse waarden. ‘Maar vooralsnog is het een dode letter, een hoop retorische rook’, zegt Pedro Nuni, een indiaanse volksvertegenwoordiger uit Bolivia’s oostelijke laagland. ‘Akkoord, we mogen het volkslied nu ook in onze eigen taal zingen. Veel verder zijn we niet.’

De laatste weken zetten inheemse parlementariërs en politieke leiders Evo Morales, ’s lands eerste indiaanse president, onder druk met protestmarsen en hongerstakingen. Ze willen dat de regering een hervorming doorvoert die het aantal zetels voor de inheemse volken verhoogt van zeven naar 37. Ook claimen ze een concrete uitwerking van het door de grondwet gegarandeerde politieke, economische en culturele zelfbestuur in de indiaanse gebieden.

Volgens president Morales financiert de Amerikaanse organisatie voor ontwikkelingshulp USAID een deel van de 36 Boliviaanse inheemse stammen met het doel de regering te destabiliseren. ‘Een belachelijke beschuldiging. Niemand manipuleert ons’, zegt Nuni.