Ina Boudier-Bakker verrassend modern

Opvallend is dat de rest van de levensloop van zo'n meisje nauwelijks aan de orde kwam. Hoe verging het Eliza Doolittle als oude vrouw, na de dood van Freddy Eynsford Hill? Hield ze stand binnen haar nieuwe milieu, of ging haar verleden weer een rol spelen?

We weten het niet. Shaw heeft op Pygmalion geen vervolg geschreven, maar als het haar is vergaan als de hoofdpersoon in Ina Boudier-Bakkers Finale dan stond haar een minder rooskleurige toekomst te wachten dan het slot van het toneelstuk suggereert.

Finale verscheen voor het eerst in 1957. Boudier-Bakker was toen 81 jaar oud. Vijf jaar eerder was haar man overleden. Ze voelde zich eenzaam en 'tot haar verbijstering', zoals Gé Vaartjes, de bezorger van een nieuwe uitgave van het boek (Aspekt; fl 19,95), het uitdrukt, kwamen allerlei herinneringen uit het verleden naar boven. Aangenaam waren die herinneringen niet. 'Ik heb eens', schreef ze aan Garmt Stuiveling, 'een zeer bekend en ook intelligent vriend van me horen zeggen, toen ik zelf nog betrekkelijk jong was: 'Ach, de oude mensen, die zo vredig naar de eindpaal drijven' - Neen, neen zo vredig gaat dat niet -.'

Finale is de neerslag van die ontdekking. De hoofdpersoon is een oude weduwe die ver boven haar stand is getrouwd en daarvan uiteindelijk de rekening krijgt gepresenteerd. Haar leven, beseft ze, is niet meer dan een toneelstuk geweest. Dat heeft haar niet alleen van haar moeder en haar zuster, maar zelfs van haar eigen kinderen vervreemd. Ze zoekt haar toevlucht in afzondering.

Finale is desondanks allesbehalve een 'oude mensenboek'. Hoewel Vaartjes laat zien dat Boudier-Bakker haar best deed zich aan de stijl van de jaren vijftig aan te passen, verschilt haar zinsconstructie niet echt van die uit de jaren dertig, maar de opbouw van het verhaal is stevig en simpel. Ook de opvattingen van de oude dame zijn verrassend modern. Ze laat zich niet door het standsbesef van haar kinderen opjagen, noch door hun wensen en verlangens. Ze kiest, zoals dat tegenwoordig heet, niet alleen voor zichzelf, maar ook voor de verstotenen in haar gezin.

Het thema van Finale, merkt Vaartjes terecht op, 'is in onze tijd van vergrijzing wellicht actueler en van algemenere geldigheid dan destijds'. Misschien verklaart dat de nieuwe populariteit van Boudier-Bakker: Armoede is een kassucces, de novelle De straat, vorig jaar opnieuw uitgebracht, werd alweer herdrukt, en binnenkort verschijnt Het spiegeltje in een nieuwe uitgave.