5 vragen
In Pakistan laait de strijd weer op tussen het leger en de Taliban
De zelfmoordaanslag op een moskee in de Pakistaanse stad Peshawar kostte maandag aan zeker 100 mensen het leven, vooral politie-agenten. De vermoedelijke daders zijn de Pakistaanse Taliban, die hun terroristische campagne sinds eind vorig jaar hebben hervat.
Wie zijn de Pakistaanse Taliban?
De Pakistaanse Taliban - officieel Tehreek-e-Taliban Pakistan (TTP) - zijn een extremistische islamitische groepering die in 2007 ontstond uit de fusie van een aantal soennitische terreurgroepen. De TTP was tegen de steun van de Pakistaanse regering voor de Amerikaanse ‘War on Terror’ tegen de Taliban en Al Qaida in Afghanistan en nam de wapens op tegen Islamabad. Vanaf 2014 werd de groep via een bloedige campagne van het Pakistaanse leger in het defensief gedrongen, maar sinds kort is ze weer in opmars.
De wortels van de TTP liggen in de etnische bevolkingsgroep van de Pathanen (Pasthun), die ook de gelederen van de Afghaanse Taliban domineert. De Pathanen leven vanouds vooral in het Pakistaans-Afghaanse grensgebied - in Pakistan met name in de voormalige ‘federaal bestuurde tribale gebieden’ in de noordwestelijke provincie Khyber Pakhtunkhwa en in delen van de zuidwestelijke provincie Baluchistan. Vanuit dat ruige, wetteloze thuisland voeren ze al vijftien jaar af en aan hun terroristische strijd.
Pleegden ze ook de aanslag in Peshawar?
Officieel is nog niet bekend wie verantwoordelijk was voor de aanslag op de moskee in een zwaar beveiligde politiewijk. Direct na de aanslag gingen de verdenkingen echter al uit naar de TTP. Enkele uren later werd de aanslag via Twitter ook daadwerkelijk opgeëist door een commandant van de TTP, Sabarkaf Mohmand. Later ontkende TTP-woordvoerder Mohammad Khurasani echter dat de groep er iets mee te maken had. Wij blazen geen moskeeën en andere religieuze doelen op, zei hij. Waarom de aanslag eerder wel werd opgeëist, bleef onduidelijk.
Volgens een hoge regionale politiefunctionaris in Peshawar kan de aanslag ook het werk zijn van een afgesplitste TTP-splintergroep, Jamaat-ul-Ahrar, zo meldde de doorgaans goed ingevoerde Pakistaanse krant Dawn dinsdag. Daarnaast ligt er nog een dubieuze claim van de Pakistaanse tak van terreurgroep Islamitische Staat-Provincie Khorasan. IS pleegt geregeld zelfmoordaanslagen in Afghanistan en Pakistan. Zoals in maart vorig jaar op een sjiitische moskee, ook in Peshawar. Bij die aanslag, de dodelijkste in Pakistan sinds 2018, vielen 64 doden.
Wat willen de Pakistaanse Taliban?
De TTP heeft een klassieke extremistisch-islamitische agenda. De groep wil dat de islamitische wet, de sharia, veel strenger wordt toegepast in Pakistan dan nu al het geval is. Bovenal wil de TTP dat alle buitenstaanders, met name het Pakistaanse regeringsleger en de veiligheidsdiensten, zich terugtrekken uit de Pathaanse gebieden en dat alle gevangen TTP-strijders worden vrijgelaten. Ze richten hun aanvallen dan ook vooral op symbolen van de Pakistaanse staat, zoals politieposten.
De extremisten gaan daarbij nietsontziend te werk. In 2012 pleegden ze een aanslag op vrouwenrechtenactiviste en latere Nobelprijswinnaar Malalai Yousafzai. In 2014 vielen ze een legerschool in Peshawar aan waarbij 154 doden vielen, vooral kinderen. Veelal willen ze de Pakistaanse regering treffen. Wellicht ook nu: de aanslag in Peshawar was één dag voordat dinsdag een missie van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in Islamabad arriveerde om te onderhandelen over een steunpakket van 7 miljard dollar voor de vrijwel bankroete Pakistaanse economie.
Hoe verhouden de Pakistaanse Taliban zich tot de Afghaanse?
De Pakistaanse en de Afghaanse Taliban zijn etnisch en ideologisch twee loten aan dezelfde stam: ze delen dezelfde strenge tribale variant van de islam die al eeuwenlang in de Pathaanse stamgebieden de scepter zwaait. De twee groeperingen zijn politieke bondgenoten (waarbij de TTP het primaat van de hoogste Afghaanse Talibanleider Haibatullah Akhundzada erkent), maar opereren als separate organisaties met een eigen agenda en strategie, die echter in het schimmige grensgebied al jaren over en weer bij elkaar onderduiken.
De situatie escaleerde toen de Afghaanse Taliban na het vertrek van de Amerikaanse troepen in augustus 2021 de macht heroverden in Kabul. Hoewel de Taliban in het vredesakkoord van Doha met de VS hadden beloofd nooit meer terreuraanvallen vanaf Afghaanse bodem op buurlanden te zullen toestaan, lieten ze TTP-leiders vrij uit de gevangenis en gaven ze steun aan hun Pakistaanse geestverwanten. Tot woede van Islamabad, dat eist dat Kabul zich aan zijn afspraken houdt. Maar de Afghaanse Taliban ontkennen glashard dat ze de TTP steunen. Ze hebben ook nooit afstand genomen van oude bondgenoten, zelfs niet van al-Qaida.
Komen er dus nog meer aanslagen aan?
Niet ondenkbaar. De TTP zegde in november eenzijdig een wapenstilstand met de Pakistaanse regering op, na maandenlange, door Kabul gefaciliteerde vredesbesprekingen (met onder meer een amnestieregeling waarbij vijfduizend TTP-strijders vanuit Afghanistan werden gerepatrieerd), en begon weer met aanslagen. In december vielen tientallen doden bij een gijzelingsactie op een politiepost, in januari was er een aanslag waarbij de contraspionagechef van militaire inlichtingendienst ISI omkwam.
Het geweld roept bij de bevolking van de tribale gebieden de angst op dat de gewapende strijd tussen de TTP en het Pakistaanse regeringsleger binnenkort weer oplaait en er opnieuw veel burgerslachtoffers zullen vallen. ‘Dit is niet onze oorlog’, aldus Manzoor Pashteen van de Pasthun Tahafuz Movement (PTM), een vooral onder jongeren populaire vredesbeweging die ageert tegen de noodtoestand, de buitengerechtelijke moorden en de verdwijningen. De Pakistaanse autoriteiten bereiden zich intussen op een nieuwe militaire operatie voor.
