In Nederlandse media onbreekt het aan etnische diversiteit
De Stekel van afgelopen zaterdag stak me een beetje. 'Begrijpen die Amerikaanse zeloten helemaal niets meer?' De hoofdredacteur van de Volkskrant veegde zaterdag ongemeen fel de vloer aan met een kritisch Washington Post-stuk over de NRC, maar redacteur Karen Attiah hield wat mij betreft een waardevolle spiegel voor.
Ze legde de vinger op de zere plek, een onoplosbaar probleem in de Nederlandse gevestigde media: het gebrek aan etnische diversiteit. Dat de NRC een stereotype en door veel gekleurde lezers als aanstootgevend ervaren kop en illustratie bij een overigens genuanceerde analyse van drie Afro-Amerikaanse boeken plaatste, was immers ook tekenend voor het feit dat er geen zwarte collega in de buurt te bekennen was die even over de schouder meekeek. En die dan misschien had kunnen aankaarten dat sommige uitingen misschien als ongepast, stereotype of kwetsend werden ervaren. Overigens blijkt ook Guus Valk, schrijver van het stuk, hierover zeer onaangenaam verrast te zijn. En dan zitten we weer in het eeuwige riedeltje 'we bedoelden het niet zo'.
De vertegenwoordiging van gekleurde stemmen in de gevestigde media is inderdaad een pijnpunt. Uiteraard, internet heeft voor nieuwe stemmen gezorgd. Bloggers en twitterati kunnen hun stem doen gelden. Maar er is nog altijd zoiets als 'mainstream' media. Daar is een ongelofelijke maatschappelijke macht geconcentreerd en dat vergt journalistieke verantwoordelijkheid.
Maar men ziet het niet. Het Nederlandse discours is immers 'we zien geen kleuren. Het maakt óns niet uit'. Het is een hardnekkige kwaal. Als je kleurenblind bent zie je niet dat iedereen wit is. Het zou ook in theorie niet moeten uitmaken. Iedereen is toch gelijk, verdorie, hoor ik u al sputteren. Speelt het dan altijd dat je een kleur hebt, een afkomst, een sekse, een geloof misschien? Natuurlijk niet. Lang niet altijd. We zijn ook mensen. Maar het bepaalt wel wie je bent en het bepaalt je maatschappelijke positie. In de Verenigde Staten heeft men het naast identiteit over 'experience'. De dagelijkse ervaring van een mens, in een gekleurd lijf, met een bepaalde geschiedenis, een bepaalde culturele achtergrond, hoe je bejegend wordt etcetera. Het is een niet uit te vlakken onderdeel van je leven. Niet alleen in de VS. Juist ook in Nederland. Mediatycoon Arianna Huffington verwoordde het, toen ze in 2011 besloot etnische katernen black voices en Latino Voices aan de Huffington Post toe te voegen, zo: 'We are living in a split-screen world - depending on what part of the screen you are looking at, you will have a very different perception of where things stand'.
Hoe mensen van kleur in de media worden gerepresenteerd, heeft een grote impact op zowel het beeld dat de samenleving van hen heeft als op hun zelfbeeld. Dat geldt overigens niet alleen voor perspectieven in het maatschappelijke debat, maar veel breder. Ook in reclame en amusement bijvoorbeeld. In reclamevakblad Adformatie schreef John Olivieira een stuk over de witte bureauwereld. Ook hier is het toverwoord ruimte maken voor diversiteit.
Een wit publiek is gewend om zichzelf in elke denkbare rol verbeeld te zien in media, reclame en communicatie. Een blanke jongen kan een probleemjongere zijn in een reportage, een hipster in de volgende en daarna een deodorant aanprijzen in een reclamespotje, we vinden het normaal. Een Marokkaanse jongen vinden we normaal in een reportage over probleemjeugd of radicalisering. We trekken onze wenkbrauwen op als we hem op tv als hipster zien. Dat zijn we niet gewend. En we vallen van onze stoel als hij in een reclamespotje deodorant aanprijst. Terwijl ook Marokkanen zweten.
De psychologische effecten van beeldvorming, positief en negatief, zijn bij in de media ondervertegenwoordigde groepen sterker. Zeker als zij een zwakke maatschappelijke positie hebben. Het is geen pleidooi om slecht nieuws niet te brengen. Maar balans is zeer belangrijk en doet ook wonderen voor de integratie
Als oud-uitgever wijs ik u tenslotte hier-op: Nederland telt 3,7 miljoen consumenten die onder die vermaledijde CBS-definitie allochtoon vallen. Daarbovenop: snel groeiende derde en vierde generaties die het CBS categoriseert als 'autochtoon' maar wel deel uitmaken van onze in etnisch-cultureel opzicht steeds gevarieerder wordende samenleving. Zeg dus maar dik 4 miljoen. Een besteedbaar inkomen dat geschat wordt op 17 miljard. In een tijd waarin grote mediabedrijven elke cent moeten omdraaien omdat oude verdienmodellen onder druk staan, is het toch bijzonder dat deze markt nog braak ligt. Gevestigde media, u is zo kleurenblind dat u gewoon handel laat liggen.
