In het zuiden van Peru heeft elk dorp zijn eigen wegblokkade. ‘Het zijn trotse mensen die de ongelijkheid niet meer accepteren’

Dag Joost, waar ben je nu precies?

‘Ik ben vrijdag samen met fotograaf Nicola Zolin aangekomen in Juliaca, een stad in de zuidelijke regio Puno op ruim 3.800 meter hoogte. Dit is een van de armste regio’s van het land, de helft van de bevolking kan niet rondkomen. Het verzet is daarom hier het felst, de bevolking staakt continu.

‘Die staking houdt ook in dat elk dorp wegblokkades heeft opgeworpen. Over de rit vanuit Cuzco, die normaal zes uur duurt, hebben we daarom twee dagen gedaan. Er ligt een goede asfaltweg, maar die is nu bezaaid met stenen, autobanden, boomstronken, en overal wegblokkades. Op de eerste dag zijn we er wel twintig gepasseerd.

‘Het zijn indrukwekkende momenten. Op de weg liggen grote rotsblokken, tientallen mensen, soms honderden, blokkeren de doorgang. Vrouwen in inheemse klederdracht, met kleurrijke rokken en hoeden, vaak een draagdoek op de rug met een kind of eten erin. Mannen met hoeden en verweerde gezichten. Veelal kleine boeren die leven van een lapje grond of een paar koeien of lama’s op grote hoogte in de Andes. Het zijn trotse mensen, afstammelingen van Inca’s en andere inheemse volkeren, die de ongelijkheid niet meer accepteren. Ze protesteren al twee maanden. En zijn bereid nog maanden door te gaan.

‘Zodra we bij een blokkade aankomen en uitleggen wat we komen doen, roepen ze vaak een vergadering bijeen. Meestal word je na een uur onderhandelen doorgelaten. Maar drie minuten later sta je bij de volgende blokkade, en je moet er niet op rekenen dat ze bij de vorige blokkade vooruit hebben gebeld met de boodschap dat ze ons door moeten laten.’

Hoe kan je de mensen ervan overtuigen om je door te laten?

‘Op sommige plekken laten ze elke paar uur auto’s door, maar dat is niet overal zo. Dan moet je lullen als Brugman om er langs te komen. Er zijn altijd wel een paar argwanende dorpelingen, die zich bijvoorbeeld afvragen voor wie we werken.

‘In een iets groter dorpje hadden ze wel 300 man bij elkaar geroepen. De zon was inmiddels al onder. Met luide stem heb ik verteld wat we komen doen. Ik legde uit dat zij er baat bij hebben als internationale journalisten verslag doen van wat er daar gebeurt en hun verhaal vertellen.

‘Er hoeven er maar een paar te zijn die zeggen: ‘Ik vertrouw jullie voor geen meter’. Dan kan de sfeer snel omslaan. Gelukkig gebeurde dat niet. Uiteindelijk mochten we door, konden we interviews afnemen en mochten we foto’s maken.’

Waar demonstreren de Peruanen voor?

‘De linkse president Pedro Castillo werd begin december afgezet, nadat hij had geprobeerd om het parlement te ontbinden en per decreet te regeren. Sindsdien is het arme deel van Peru, eigenlijk alles buiten de hoofdstad Lima maar vooral de regio’s van de Andes, in opstand.

‘Ze willen dat het congres en de nieuwe president, Dina Boluarte, zo snel mogelijk opstappen. Boluarte wil de verkiezingen naar voren halen, en zoekt daarvoor nu de confrontatie met het parlement. Daar zitten zestien fracties die het niet eens kunnen worden en vooral hun eigen belangen behartigen. Daarnaast willen de arme Peruanen dat er een nieuwe grondwet komt, waarin staat dat de rijkdommen van het land eerlijk verdeeld worden.’

Hoe lang kunnen de plattelandsbewoners dit volhouden?

‘Best wel lang. Veel mensen hier hebben een klein stukje grond, waarop ze aardappelen, maïs, graan en bonen verbouwen. De meesten hebben ook wat dieren. Ze zijn dus zelfvoorzienend en zeggen: ‘Wij voeden Lima.’ Dat willen ze met deze staking laten zien, maar het is de vraag of dat zal lukken want niet heel Peru buiten de hoofdstad is in staking. En het betekent dat ze zelf inkomsten mislopen.

‘Tegelijkertijd doet de staking ook het rijkere deel van het land pijn. Dit is een streek met veel grote mijnen, waar buitenlandse bedrijven koper, tin, goud, zilver en ijzererts uit de grond halen en verschepen naar het buitenland om het daar te verwerken. De lokale bevolking profiteert daar dus weinig van. Die industrie ligt nu op zijn gat, het is erg lastig om producten naar de kust te krijgen.

‘De staking raakt ook het toerisme, waar veel mensen van leven. Machu Picchu, een van de grootste cashcows van deze regio, is gesloten. De demonstranten wijzen erop dat een politicus uit Lima eigenaar is van de trein naar Machu Picchu, en dat veel inkomsten naar grote touroperators gaan. Maar een deel van het geld van toerisme komt normaal gesproken ook bij de lokale bevolking terecht.’

Treden de autoriteiten nog op tegen de demonstranten?

‘Aan het begin van de protesten is in Juliaca het vliegveld bezet. Bij de ontruiming door de politie zijn zeventien mensen omgekomen. Die zijn doodgeschoten, zeggen hun familie en lokale onderzoekers. Volgens Boluarte kwam dat door een lokaal inheems wapen, de dum dum. Maar dat is een soort katapult, de kans is niet groot dat je daarmee op een dag zeventien van je eigen mensen doodt. Langs de route maakt men daar grappen over.

‘Nu treedt de politie hier niet meer op. Soms zien we een politieauto, maar als die op een barricade stuit wordt hij weggestuurd. De mensen hier zijn autoconvocados, ze hebben zichzelf georganiseerd. Zelfs de vakbonden of politieke partijen zijn niet aanwezig. Ze sluiten de wegen af en werken in ploegendiensten, maar een strakke organisatie is er niet.’

Hoe gaat dit eindigen?

‘Ik denk niet dat de politie of het leger hier nogmaals keihard gaan optreden, daar valt niets bij te winnen en leidt alleen maar tot meer doden. Al is tegelijkertijd het vervolg lastig te voorspellen, de campesinos zeggen bereid te zijn heel ver te gaan en niet bang te zijn voor confrontaties.

‘De protesten zullen nog lang doorgaan, zeker zolang Boluarte niet opstapt, maar het is ook uitputtend voor de lokale bevolking. Sommigen wachten op een beslissing uit Lima over vervroegde verkiezingen, anderen willen dat het congres en de president per direct oprotten. Maar met wegblokkades in Puno leg je niet het hele land plat. Al zijn er ook al wekenlang protesten in Lima. De situatie blijft voorlopig heel gespannen.’