‘In de thuiszorg is een stille ramp aan de gang’

Deze dagen zou het effect van de maatregelen die vorige week zaterdag ingingen duidelijk terug te zien moeten zijn in de besmettingscijfers. Maar, zei viroloog Marion Koopmans zondag al in het televisieprogramma Buitenhof, ‘we zien nog geen kentering’. Ook uit de mobiliteitscijfers blijkt nog niet dat mensen minder op pad gaan gaan.

Gaan de cijfers niet omlaag, dan dreigt een lockdown ‘die de hele winter gaat duren’, zei Hubert Bruls, voorzitter van het Veiligheidsberaad in diezelfde uitzending. Ook zondagmiddag: ouderenzorg-branchevereniging Actiz ‘slaat groot alarm’. Met name in de thuiszorg is de zorgvraag té groot voor té weinig medewerkers. ‘We drukken nu het tsunami-alarm in, maar er is geen hoger gelegen gebied om naartoe te vluchten’, schrijft Actiz.

Tot onthutste Kamervragen of uitnodigingen voor talkshows leidde het vooralsnog niet. Helder: ‘Dat zegt wel iets. We noemen het niet voor niets een stille ramp. Het gebeurt achter de voordeur, bij de wijkteams, dat spreekt minder tot de verbeelding dan een ic. Maar deze stille ramp kan iedereen treffen, het betekent dat we niet meer iedereen de zorg kunnen geven die nodig is.’

In Nederland krijgen jaarlijks 1,5 miljoen mensen thuiszorg, een kwart miljoen mensen werken in de sector.

Waarom komt u nu met deze noodkreet?

‘Onze thuiszorgmedewerkers moeten voortdurend nee verkopen. Het ziekteverzuim is hoog, er zijn veel vacatures, en alle zorg die uit het ziekenhuis komt, stroomt onze kant op. Tel daar de vergrijzing bij op: 70 procent van de 90-plussers woont nog thuis, en we werken met een doelgroep die extra hard door covid wordt getroffen.

‘Het belangrijkste is dat we de zorg als geheel gaan zien. We moeten niet alleen sturen op de ic, en denken dat we veilig zijn als we daar net aan code zwart weten te ontsnappen. In de thuiszorg is die ramp namelijk al aan de gang.

‘We moeten samen met de ziekenhuizen bekijken hoe we de geplande zorg, de inhaalzorg en nu ook de covidzorg organiseren. In de verpleeghuizen hebben we veel meer moeite dan in de eerste golven om covidbedden in te richten om de ziekenhuizen te ontlasten. En thuis kunnen we al helemaal geen extra patiënten verzorgen. Daar moet landelijk aandacht voor komen.’

Om wat voor zorg gaat het?

‘Dat varieert enorm. Bij mensen die gebukt gaan onder eenzaamheid komt niemand meer binnen. Beginnende geheugenproblemen kunnen verslechteren. Die mensen zouden we moeten activeren, zorgen dat ze eropuit blijven gaan. Als dat nu niet gebeurt, hebben ze straks veel zwaardere zorg nodig en komen ze in een verpleeghuis terecht.

‘Ouderen raken hun dagritme kwijt, eten niet goed, krijgen een klein wondje dat niet wordt verzorgd. Een goed getimed bezoek van de wijkverpleegkundige kan zwaardere zorg voorkomen; nu zullen daar ziekenhuisopnames uit voortkomen.

‘De thuiszorg van nu is al lang niet meer die van vroeger. Voor medicatie of het aantrekken van steunkousen komt niemand meer langs, daarvoor krijgen ouderen een apparaatje zodat ze het zelf kunnen doen. Wij leveren hoogcomplexe zorg bij mensen thuis: revalidatiezorg na een operatie, of zuurstof bij ouderen met covid. Ook die medische zorg staat onder druk. In de thuiszorg voelt het al als code zwart.’

Maar bij een code zwart op de ic moeten artsen kiezen wie er een behandeling krijgt en wie er – waarschijnlijk – komt te overlijden. Daar is toch geen sprake van?

‘Nee, dat niet, maar het gaat erom dat mensen geen zorg krijgen die ze wel nodig hebben. Dat heeft wel degelijk een prijskaartje, omdat het leidt tot schrijnende situaties nu en tot verzwaring van de zorg in de toekomst. Deze situatie gaat ook niet snel voorbij, want covid is zeker niet de enige oorzaak. Al twee jaar is de werkdruk zo hoog, moeten we dweilen met de kraan open. Maar onze dweilen kunnen niet meer.

‘Daar is te weinig aandacht voor, en dat is een doorlopend probleem. Als je bedenkt hoe je de ic-capaciteit gaat opschalen, moet je ook meteen bedenken wat de gevolgen zijn voor de verpleeghuizen en de thuiszorg. Dat zijn communicerende vaten, het een gaat niet zonder het ander.

‘Telkens moeten we voor ons belang opkomen, voor iets dat ondertussen al vanzelfsprekend zou moeten zijn. Dat zou ook erkenning betekenen voor onze medewerkers. Elke keer dat er op tv aandacht is voor de ic, voelen thuiszorgmedewerkers: dit gaat niet over mij.’

Wat moet er nu gebeuren?

‘We moeten stoppen met het gejojo met maatregelen. Eén ding is duidelijk: we moeten alles doen wat we kunnen om het aantal besmettingen omlaag te krijgen. We weten inmiddels wat echt werkt: vaccinaties, maskertjes op, afstand houden. Deze crisis gaat zo lang duren dat we als maatschappij echt een manier moeten vinden om met het virus te leven. Zonder opnieuw te verslappen.’

Ik hoor u niet pleiten voor een lockdown.

‘Wij gaan absoluut niet meer terug naar een lockdown waarin er geen bezoek mogelijk is in de verpleeghuizen. Dat hoeft ook niet. In de eerste golf waren er geen testen, geen beschermingsmiddelen, geen vaccins. Laten we gebruikmaken van wat we weten en kunnen. Houd je netjes aan de maatregelen, dan help je ook onze medewerkers te ontlasten.’