In 'bakfietssteden' jagen D66 en GroenLinks op dezelfde kiezers - en als je samen in het college zit, is dat lastig
In Utrecht, maar ook in Nijmegen en Amsterdam, is door partijen als GroenLinks en D66 de jacht geopend op de hoogopgeleide kiezers. Dat valt niet mee als je één coalitie vormt.
'Daar zijn jullie toch tegen?', zegt de Utrechtse D66-lijsttrekker Klaas Verschuure tegen zijn tegenhanger van GroenLinks, Heleen de Boer. Hij wijst naar boven, waar de terrasverwarming hangt van het Utrechtse café Willem Slok. 'En ook tegen meer cafés in de Utrechtse binnenstad, eigenlijk tegen alles wat leuk is?' De Boer beklemtoont dat GroenLinks terrasverwarming zeker niet wil verbieden. 'Maar we vragen ons wel af of zoiets zinvol is. Wij zijn wel anders dan jullie tegen uitbreiding van de horeca in het centrum, de binnenstad moet leefbaar blijven.'
Wordt GroenLinks of D66 de grootste partij? De twee gaan in de Utrechtse peilingen nek-aan-nek als de grootste van stad - net als in andere 'bakfietssteden' met relatief veel hoogopgeleide bewoners, als Amsterdam en Nijmegen.
In verkiezingstijd moeten de twee partijen de verschillen benadrukken. Dat valt de Utrechtse D66 en GroenLinks niet mee; ze zitten al acht jaar opvallend harmonieus met het elkaar in het college. Vaak waren ze het eens, over het terugdringen van de auto ten faveure van de fiets en over de zorg voor de bewoners die het minder getroffen hebben. Nu voeren ze campagne, beide partijen met de kleur groen, en zelfs met gelijksoortige motto's: 'Stad voor iedereen' (GroenLinks) en 'Kansen voor alle Utrechters' (D66).
Veel Utrechtse kiezers twijfelen nog over hun keuze. 'Ongelooflijk spannend', noemt Verschuure de strijd. 'Want de grootste mag het initiatief nemen om een coalitie te vormen.' Vier jaar geleden was dat D66; er kwam een college met D66, GroenLinks, VVD en SP. GroenLinks en D66 willen door met elkaar, maar wel in een andere samenstelling: GroenLinks bij voorkeur 'over links' met de PvdA en de SP, en D66 liever 'door het midden', met de VVD erbij.
Hoewel er meer verschillen zijn tussen de partijen - D66, meer een middenpartij, wil het aanbod middenhuur tussen de 750 euro en de 1.000 euro vergroten, Groenlinks wil meer sociale woningbouw, en ook wil GroenLinks sneller milieumaatregelen invoeren - komen die nog niet bij alle kiezers over. Vandaar dat de twee lijsttrekkers het desgevraagd nog willen uitleggen; bij café Willem Slok waar beiden deelnemen aan de quiz over Utrechtse weetjes voor lijsttrekkers, die er traditioneel aan het eind van de lokale campagne wordt gehouden. (GroenLinks wint.)
Net als de discussie lekker op dreef raakt, voegt VVD-lijsttrekker Dimitri Gilissen zich bij hen. 'Je moet wel heel goed zoeken om de verschillen te zien', zegt hij. Gilissen zegt dat het maar goed is dat ook de VVD in het college zit met deze twee partijen. 'Dan kunnen wij bijsturen, als bijvoorbeeld het linkse blok het betaald parkeren nog verder wil uitbreiden.'
Utrecht staat bekend als links-progressief bolwerk, waar de eerste milieuzone voor personenauto's is ingesteld en het experiment met een soepelere bijstand is bevochten. En ook als de gemeente waar de raad serieus debatteert over de vraag welk deel van de hapjes bij de borrels vegetarisch moet zijn. Dan luidt de kritiek dat de Utrechtse elitaire politiek in plaats van praten over genderneutrale toiletten en vegetarische bitterballen zijn tijd beter kan besteden aan het oplossen van de problemen in bijvoorbeeld de wijk Overvecht; waar de hoogopgeleide welvaart van de rest van Utrecht ver is te zoeken en ook nog wel eens een liquidatie plaatsvindt.
Wie pakt in Nijmegen en Amsterdam de kop?
Ook in Amsterdam en Nijmegen strijden GroenLinks en D66 om de koppositie, al staat GroenLinks in de peilingen iets voor. Daar kunnen de partijen gemakkelijker de verschillen benadrukken omdat ze de afgelopen vier jaar niet samen de stad bestuurden, zoals in Utrecht. In Amsterdam, waar D66 in het college zit, discussiëren de partijen bijvoorbeeld over de woningmarkt en de drukte in de stad. 'Waarom heeft D66 afgelopen vier jaar zo weinig werk gemaakt van de enorme hoeveelheid troep op straat,' vraagt GroenLinks zich bijvoorbeeld hardop af.
In Nijmegen zit GroenLinks in de huidige coalitie, met onder meer de SP. En D66 in de oppositie omdat die de verschillen met de SP te groot vond om te kunnen meebesturen. D66 wil hier graag een nieuw college vormen met GroenLinks. Duurzaamheid, armoedebestrijding en fietsbeleid zijn onderwerpen waarop GroenLinks en D66 elkaar kunnen vinden. Al vindt D66 dat ook de auto moet kunnen doorrijden in Nijmegen en wil de partij dat ook huurders in de toekomst een afvalstoffenheffing gaan betalen.
Volgens GroenLinks-lijsttrekker De Boer komt deze beeldvorming vooral door de media, die afgelopen zomer uitgebreid aandacht besteedde aan de Utrechtse 'bitterballenmotie'. 'Er gebeurt echt veel meer dan dat in de Utrechtse politiek, bijvoorbeeld de aanpak van armoede, maar daar lees je weinig over terug.'
Onder het Utrechts winkelend publiek zijn nog veel twijfelaars, blijkt tijdens een kleine rondgang. Het gaat vaak tussen GroenLinks en D66, maar ook de Partij voor de Dieren wordt genoemd. Veel aangesprokenen bekennen dat ze zich nauwelijks lokaal hebben verdiept.
GroenLinks-vrijwilliger Giel van Dam die flyert op de Stadhuisbrug, vertelt dat veel mensen hem ronduit vragen: Wat moet ik stemmen, GroenLinks, D66 of toch Partij voor de Dieren? 'Dan zeg ik: Je moet niets. Maar bedenk wel dat GroenLinks een links college wil en D66 een bredere coalitie met de VVD. Met partijen met meer uiteenlopende visies kun je volgens mij minder voor elkaar krijgen, vertel ik hen dan wel.'
(mmv van Mac van Dinther en Tjerk Gualthérie van Weezel)
