Imam: ‘Coronabesmetting wordt soms verzwegen’

De afgelopen weken werd hoofdimam Yassin Elforkani van de Amsterdamse Blauwe Moskee een aantal keer gebeld door mensen uit zijn achterban. ‘Ze zeiden: ik heb corona’, vertelt hij, ‘maar alsjeblieft, vertel dit aan niemand, hou het voor je. Ze hielden hun besmetting geheim.’

Ook merkte hij dat er mensen zijn die zich soms niet laten testen. ‘Als er iemand in de omgeving ziek is of symptomen heeft – hun moeder bijvoorbeeld - willen ze niet worden gezien als de schuldige. Dus dan gaan ze maar door. Corona wordt gezien als iets heel ergs, iets om je voor te schamen.’

Corona, merkte hij, is een taboe, en vooral onder mensen met een niet-westerse achtergrond.

Het wil een signaal afgeven en een oproep doen dit taboe te doorbreken. ‘De aandacht gaat nu vooral uit naar mondkapjes en andere maatregelen die moeten zorgen voor minder besmettingen’, zegt hij. ‘Maar we vergeten dit culturele aspect. Het baart ons echt zorgen.’

Waarom is het hebben van corona iets om je voor te schamen?

‘Het heeft waarschijnlijk te maken met de culturele achtergrond. Het is in sommige culturen erg moeilijk om te zeggen dat het slecht met je gaat. Bovendien vinden mensen het lastig om gezien te worden als iemand die zich niet aan de regels heeft gehouden. We horen verhalen van jongeren van wie vrienden al een tijdlang verdwenen zijn, maar van wie ze tot op de dag van vandaag niet weten of ze corona hebben. En dan heb ik het over echt goede vrienden.

‘Dit gedrag moeten we bespreekbaar maken. Die schaamte zie je op meer vlakken. Als er iets aan de hand is, een ongewenste zwangerschap bijvoorbeeld, is de eerste gedachte vaak: wat zullen de buren ervan denken? Ook weet ik dat mensen die kanker krijgen het soms moeilijk vinden om dat aan de omgeving te vertellen, vooral in de beginfase.’

‘Wij houden hier geregeld live uitzendingen over vanuit de moskee. Tijdens de eerste golf wilden we een item maken over moskeebezoekers die corona hadden gehad. Weet je hoeveel mensen er wilden praten? Niemand. Pas na heel lang aandringen was er iemand bereid, maar die wilde alleen iets vertellen als hij niet in beeld hoefde. Dat hebben we uiteindelijk gedaan.

‘Met corona is dit zorgelijk. Want stel je voor dat je thuis zit en er komt iemand bij je aan de deur die niet weet dat je corona hebt. Vanuit de gastvrijheid is het ondenkbaar om hem niet binnen te laten.’

Wordt corona hierdoor sneller verspreid? Heeft u door dit gedrag haarden zien ontstaan?

‘Dat weet ik niet. Ik heb daar geen cijfers over. Ik zie ook dat veel mensen zich wèl aan de regels houden. Maar het taboe dat er soms heerst – daar wil ik iets aan doen.’

In wijken waar corona vaak voorkomt, hebben mensen ook vaak beroepen waarvoor ze de deur uit moeten, terwijl anderen thuis kunnen werken. En veel onderliggende gezondheidsproblemen.

‘Dat klopt. Er zijn ook families van tien man die op tachtig vierkante meter bij elkaar leven. Soms zijn er mensen die met grote aantallen bij elkaar komen in relatief kleine woningen. Dit gedrag kan echt leiden tot grote aantallen besmettingen. Daarom: als je corona hebt, vertèl het. Ga in thuisquarantaine. En bij symptomen: laat je preventief testen. Ik vind dat een religieuze plicht.’

U zegt dit als imam. Gaat dit specifiek over moslims?

‘Deze signalen komen uit mijn achterban, maar het heeft niets met religie te maken. Dit is zeker geen islam-probleem. Het is iets cultureels. Het is een cultuur met een collectief karakter waarin mensen graag en in groten getale bij elkaar komen. En waarin ze vooral niet als schuldige aangewezen willen worden. Het zou net zo goed in Volendam kunnen spelen.

Hoe wordt er binnen de gemeenschap op de mondkapjes gereageerd?

‘Heel veel mensen houden zich aan de regels. Dat is het probleem niet.’

Hoort u veel mensen zeggen dat corona niet bestaat?

‘Sommige jongeren geloven in complottheorieën. Scholen zouden het gesprek hierover moeten voeren. Ik ben best benieuwd of dat inderdaad gebeurt.’

In de de eerste zes weken van de eerste coronagolf was de oversterfte onder migranten van niet-westerse komaf veel hoger dan die onder autochtone Nederlanders, aldus het CBS: 47 procent tegenover 38 procent. Dat is opvallend, omdat het ook nog eens een jongere groep betreft.

Over de besmettingen en sterfte tijdens de tweede coronagolf is nog weinig bekend. De Volkskrant krijgt signalen van artsen in steden dat zij in ziekenhuizen relatief veel coronapatiënten met een niet-westerse achtergrond zien. De besmettingsgraad is relatief hoog in stadsdelen waar deze groepen vaak wonen. Het RIVM zegt van GGD’s te horen dat Covid-19 vaker voorkomt in achterstandwijken. Maar cijfers zijn er niet: GGD’s zeggen geen etnische achtergrond te noteren.

U spreekt over dit probleem met andere moskeebesturen en met veel mensen uit de gemeenschap. Hoe reageren ze?

‘Laat ik voorop stellen dat moskeeën heel erg hard werken om mensen te informeren over de maatregelen. Maar bijna iedereen herkent dit gedrag, het geheim houden van corona. Sommigen zeggen ook: moet je dit nou zo naar buiten brengen? Waarom noem je het een taboe? Straks zegt Wilders weer dat we niet deugen. Maar Wilders kan mij niets schelen. Het gaat mij om de samenleving.’

Twijfelt u erover om dit te zeggen?

‘Het is een dilemma. Ik wil hier geen nieuw integratiedebat van maken. We moeten niet polariseren – dan schieten we ons doel voorbij. Maar als ik dit signaleer, dan vind ik dat ik mijn verantwoordelijkheid moet nemen. Ik zie het als mijn plicht. Mijn religie zegt dat ik iets voor de maatschappij moet doen. Ik wil niet wegkijken.’

Wat doet u hieraan?

‘Wij gaan tijdens het begin van elk vrijdaggebed mensen oproepen zich bij klachten te laten testen . Misschien is het een goed idee om testlocaties op te zetten bij moskeeën. Zodat mensen er laagdrempelig heen kunnen.’

Heeft u zelf corona gehad?

‘Ik heb me al twee keer laten testen. Beide keren was de uitslag negatief. Als ik corona zou hebben, zou ik dat wel publiek maken. Ook al betekent het mogelijk dat onze moskee even dicht zal moeten. Hij is tijdens de eerste golf twee maanden dicht geweest. Ik herinner me hoe ik tijdens de ramadan aankwam en dan die lege moskee zag – dat was heel emotioneel.’