'Ik wil niet zo grijs worden als de rest'

Zijn partij, de ChristenUnie, schoof in 2007 voor het eerst bij aan de vergadertafel in de Trêveszaal. Het leverde partijleider en vicepremier André Rouvoet (48) een breed palet aan kwalificaties op, van buitenstaander tot moralist tot bruggenbouwer.

Echt geagiteerd wordt hij als het etiket ‘oliemannetje’ wordt opgeplakt. ‘Ik ben geen psycholoog die Balkenende en Bos op de divan zette en ze hielp.’ Hij wilde de partijen ‘inhoudelijk op één lijn houden’. En: ‘Ik kon niet de verantwoordelijkheid nemen het kabinet lichtvaardig te laten vallen.’

Dat de PvdA nu de schuld van De Val aan defensieminister Eimert Van Middelkoop (ChristenUnie) geeft, noemt Rouvoet gek. ‘Bos weet wel beter. Wat moet ik er verder mee, natrappen ofzo? We zijn allemaal grote jongens en meisjes.’

Moddergooien past de ChristenUnie niet. Waarom zouden ze ook? Ze staan al maanden op één of twee zetels winst in de opiniepeilingen. Wel signaleert André Rouvoet een politiek-cultureel probleem. ‘Iets dat de Nederlandse politiek op dit moment buitengewoon instabiel maakt.’

‘Laatst sprak ik iemand die zei: de vorige keer heb ik op GroenLinks gestemd, ik denk dat ik dit keer PVV ga stemmen. Het omgekeerde komt ook voor. Wat moeten we daarmee?

‘Het zegt iets over het huidige politieke klimaat en waar de kiezer naartoe gaat. Namelijk alle kanten op. Dat maakt de discussie over verhoging van de kiesdrempel zo ridicuul. Het probleem zit juist bij de grote partijen waarvan mensen het gevoel hebben dat het niet uitmaakt of je door de kat of de hond wordt gebeten. Het zijn niet zozeer de kiezers, maar de politici die zweven.

‘Sinds de kabinetten Paars denken de mensen ook: uiteindelijk kunnen zelfs de PvdA en de VVD met elkaar regeren. Ze kunnen er geen peil meer op trekken.’

Maar hoe is dat grillige politieke klimaat dan te doorbreken?

‘Politici moeten kleur bekennen. Echt kleur bekennen en zeggen: dit vinden wij. Dus geen verkiezingsprogramma’s schrijven die toegespitst zijn op een mogelijke samenwerking. Ik heb de gewoonte om als lijsttrekker te zeggen: dit vinden wij belangrijk. Als u het niets vindt, dan zijn er nog tien andere partijen om op te stemmen.

‘Ik heb het zo vaak gehoord: als jullie de medisch-ethische thema’s weglaten uit het programma, dan levert het jullie veel stemmen op. Natuurlijk, maar dan worden we wel net zo grijs als de grote partijen. Ik ben toch niet de politiek ingegaan om net zo grijs te worden!’

‘Invoering van een veel hogere kiesdrempel maakt de politiek nog grijzer. Juist die kleine partijen geven kleur aan het debat. De partijen die een uitgesproken positie innemen. De ChristenUnie vanouds, of de SGP. GroenLinks zou ook cirkelen rond een kiesdrempel van vijf procent van de stemmen, zoals Duitsland heeft. Zijn dit nu de partijen waaraan de huidige politieke malaise is toe te schrijven? Zij zorgen juist voor het zout in de pap.’

Hoe leest u de verkiezingsprogramma’s van CDA en PvdA?

‘Mijn eerste indruk is dat het heel vlak is. Ik kan het nog niet goed beetpakken. Bij zowel PvdA als CDA is het redelijk zacht, het hele verhaal. Juist de grote partijen willen geen helderheid geven.’

Met deze twee partijen heeft u vorig jaar in het kabinet nog afgesproken: geen taboes. Het CDA heeft de hypotheekrenteaftrek al ‘veilig’ verklaard.

‘In die zin schenkt het CDA wel klare wijn. De hypotheekrenteaftrek bevoordeelt vooral de hoge inkomens. Dat is een keuze. Ook bij het CDA weten ze drommels goed dat die aftrek niet houdbaar is. Ik ken de financiële onderbouwing van het CDA nog niet, maar 18 miljard is een hoop geld, dat moet ergens vandaan komen. Dat kan niet alleen maar via samenvoeging van ministeries, zeg ik er maar even bij.’

Vindt u dat de politiek leiders in het kabinet horen?

‘Ik heb altijd gezegd dat politiek leiders in de Kamer horen, en dat vind ik nog steeds. Ik heb in 2007 vanwege zwaarwegende redenen de keuze gemaakt wel in het kabinet te gaan. Dat druist, besef ik goed, in tegen wat we altijd hebben gevonden.’

Heeft u spijt van die keuze?

‘Nee, dat was toen echt nodig.’

Investeren in elkaar?

‘We wisten dat het tussen Bos en Balkenende moeilijk was. Het was een avontuur. PvdA en CDA is nooit eenvoudig. En voor de ChristenUnie was het voor het eerst regeren.’

Zou het nog mogelijk zijn? Balkenende V met Bos, beter gezegd Cohen, Balkenende en

‘Het heeft geen enkele zin voor mij taboe te leggen op een nieuwe vorm van samenwerking met het CDA, de PvdA of allebei. We hebben goed samengewerkt wat betreft de inhoud. Uiteindelijk strandde het op een gebrek aan vertrouwen tussen bepaalde personen. Maar mogelijk hebben de gemeenteraadsverkiezingen of de berg aan heroverwegingen een rol gespeeld bij deze en gene.’

Nu zegt Wouter Bos dat uw minister van Middelkoop informatie heeft achtergehouden tijdens de val van het kabinet.

‘Ik weet niet welke tactieken de PvdA heeft. Dat Bos uitgerekend Van Middelkoop nu verwijten maakt is een gotspe. Kijk, Bos stapt uit het kabinet. En dan zeg je nu: als we hadden geweten dat de NAVO ook trainers interessant vond dan hadden we het kabinet misschien kunnen redden. Dat is toch gek?

‘We hebben altijd geweten dat de NAVO trainingsmissies op prijs stelden. Het debat ging om over enigerlei wijze in Uruzgan te blijven. Alleen daarvoor lag er een verzoek van de NAVO; er lag beslist geen ander NAVO-verzoek.

‘Natuurlijk, trainingsactiviteiten waren altijd welkom. Tja, als dat voor Bos en minister Koenders nieuw was We hebben zestien bijeenkomsten gehad met zes ministers, daar zaten zij bij.’

Hoe werkt zo’n ervaring met de PvdA door op de mens Rouvoet?

‘Ik loop nu al 25 jaar rond hier in Den Haag. Een kwart eeuw. Dus ik kijk niet meer op van dit soort dingen. Ik ben niet rancuneus tegenover wie dan ook. Ik ben ook niet van de afdeling Grote Samenzweringen.

‘We zijn allemaal volwassen mensen en hebben drie jaar lang goed samengewerkt. We hadden ook momenten dat het behoorlijk hoog opliep. Die woensdag 13 januari, na de presentatie van het rapport-Davids over Irak, hebben we met z’n drieën de hele dag opgesloten gezeten in het Torentje om een brief van 1 A4’tje samen te stellen.

‘Op het moment dat je de laatste komma’s en punten hebt gezet, ga je bijna gearmd met z’n drieën naar de Kamer om uit te leggen hoe fantastisch die brief is.’

Een brief met toverformules om een ruzie over woorden te bezweren. En dat in tijden van een zware economische crisis. Heeft u nooit gedacht: waar ben ik in beland?

‘Ik begrijp wat u bedoelt. Maar het motiveerde me alleen om meer energie te steken in inhoudelijke overeenstemming. Omdat ik niet de verantwoordelijkheid kon nemen het kabinet lichtvaardig te laten vallen. Juist omdat we in een economische crisis zaten.

‘Ja, dan ben ik bereid om uren te onderhandelen over komma’s en punten. Het kon niet waar zijn dat het kabinet zou vallen over een persoonlijke tegenstelling van acht jaar geleden over Irak. Dus investeer je erin. Dat het uiteindelijk niet goed ging tijdens het debat over Uruzgan: er is ook een grens aan wat je kunt bereiken, wat je met taal kunt oplossen.

Hoe zit het met uw houdbaarheidsdatum, na een kwart eeuw Den Haag?

‘Ik heb deze keer iets langer over mijn kandidaatstelling nagedacht dan de vorige keer. Voor mij is het belangrijk dat ik verantwoording afleg voor wat we de afgelopen jaren als regeringspartij hebben gedaan. Ik heb nog van niemand de kritische opmerking gehad: joh, jouw tijd is voorbij. Er komt ongetwijfeld een moment dat dit wel zo is. Ik hoop dat ik dan de eerste ben die het in de gaten heeft.’