'Ik ben zo klaar met de stereotiepe beeldvorming'

Schaterlachend kijkt Maryam Hassouni terug op haar auditie voor de rol van Lieve Jansons, een nieuweling bij de recherche Rotterdam die nergens voor terugdeinst. 'Dit gaat 'm niet worden, wist ik.'

Ze deed de auditie voor Flikken Rotterdam op verzoek van Kemna Casting samen met Cees Geel, rechercheur Stan Vroom in de serie. 'Het was zo bizar. We moesten steeds lachen, soms al als we elkaar alleen maar aankeken. We hebben precies dezelfde soort humor, het was te gezellig. Een week later hoorde ik dat ik het was geworden.'

Waarom wilde je deze rol zo graag hebben?
'Het zag er goed uit, op papier. Ik vond het uitdagend en interessant. Ik hou van detectives, ik las vroeger boeken van Nancy Drew. Sherlock Holmes vind ik ook heerlijk. Zaken oplossen, dat vind ik bevredigend. Dat was één. En ik vond het personage interessant.'

Waarom?
'Ze is een pittige tante, een vrouw die impulsief in situaties springt. Fysiek is het een zware rol, ik heb vaak spierpijn. Ik ben de hele tijd aan het rennen en bewegen. En het gaat over moord, terrorisme, verkrachtingen, dat maakt het emotioneel ook best pittig.'

Het is niet vanzelfsprekend dat jij een politierechercheur speelt die...?

'O nee?' Ze lacht weer hard. 'Vanwege mijn postuur? Er bestaan ook kleine politieagenten hoor. En kracht zit als acteur niet in je postuur. Hoe speel je het, daar heeft het alles mee te maken.'

In de serie heet je Lieve Jansons. Je hebt het cliché van je afgeschud.

'Ze is half-Marokkaans. Haar moeder is Vlaams en haar vader Marokkaans. Maar met dat gegeven wordt in de serie niks gedaan. Dat is goed. Het is een verademing voor mij. Een verademing! Dit is een droomrol, echt een droomrol. Ik ben er zó klaar mee. Zo klaar. Echt, echt, echt klaar mee.'

Waar ben je precies klaar mee?

'Met de stereotiepe beeldvorming. Altijd was ik de jonge Marokkaanse vrouw. Ik werk er niet meer aan mee. Punt. Ik weet dat ik niet alles onder controle kan krijgen, but I have to pick my battles. En dit was een van die gevechten. Toen ik hoorde dat de makers het ook absoluut niet wilden, dat haar achtergrond er helemaal niets toe doet, was ik zo blij. Oké, zei ik, goed. En anders doe ik het niet.'

_{(Tekst gaat verder onder foto).}

Wie is Lieve?

'Lieve is een mens van vlees en bloed, met emoties, acties, een eigen innerlijke wereld. De kijkers krijgen veel van haar te zien, zonder dat er op haar een etnisch stempel is gezet. Volgens mij schrijven wij geschiedenis met deze serie, met zo'n vrouw. Ik ken geen andere serie met een vrouw in een hoofdrol waarbij haar etnische achtergrond er niet toe doet. Niks! Niks!'

Eindelijk.

'Dat gevoel heb ik niet. Wauw, dus het kan wél, zo voelt het. Ik vind het echt mooi, ik koester het. Of de serie nou een succes wordt of niet, alleen al om deze reden is het een van de mooiste dingen die ik ooit heb gedaan. Ja, een verademing. Het is ook hoopvol.'

Waarom biedt het hoop?

'Mensen kunnen zien dat het zo dus ook kan. Ik hoop dat het vaker gebeurt. Niet alleen met Marokkaanse acteurs, maar ook met Surinaamse, Antilliaanse, Turkse. Iedereen met een kleurtje, zeg maar. Zodat het uiteindelijk niet meer uitmaakt wat je achtergrond is; dat die achtergrond niet meer continu hoeft te worden uitgelegd en verantwoord. Waarom zou je dat moeten verantwoorden?'

Maryam Hassouni (30) groeide op in Amsterdam, in Zuid en Osdorp. Haar ouders kwamen eind jaren zeventig naar Nederland. Ze was pas 15 toen ze doorbrak als Dunya in de veelgeprezen televisieserie (en film) Dunya & Desie van Dana Nechushtan, over de vriendschap van twee pubervriendinnen.

Voor haar rol als de Palestijnse zelfmoordterroriste Laila in de film Offers, ook van Nechushtan, won Hassouni in 2006 een internationale Emmy Award als beste buitenlandse tv-actrice. In 2010 keerde ze terug naar de stad waar ze de Emmy in ontvangst nam, New York, om een toneelopleiding te volgen.

Ze woonde er drie jaar. Terug in Nederland begon ze een studie Engels aan de Universiteit van Amsterdam.

Was de opleiding de enige reden dat je naar New York verhuisde?

'Nee. Ik had het ook nodig. Ik moest weg van iedereen. Het voelde als een bevrijding; alsof ik daar ontdekte dat ik in Nederland jarenlang vast heb gezeten, als een vogeltje in een kooi. Daar was ik vrij, daar kon ik me gewoon afvragen wie ik ben en wat ik leuk vind. Ik droeg geen stempel meer met me mee. Jarenlang had ik het gevoel dat ik een kruis op mijn rug droeg. Ik moest het overal mee naartoe slepen, zo voelde het. Het was zwaar.'

En nu?

'Nu denk ik: I don't give a shit.' Lachend: 'Als mensen me nu vragen waar ik vandaan kom, zeg ik: uit mijn moeder. Het verschil met Nederland en New York is dat daar de vraag niet eens wordt gesteld. Dat is te privé. What do you do, is de eerste vraag. Hier is dat: waar kom je vandaan?'

En wat denk je dan?

'Hoezo? Heb je dan meteen een idee over mij? Een beeld? Weet je dan wie ik ben? Nee natuurlijk. Dan weet je niet wie ik ben, dat zijn allemaal underlying assumptions die vrijkomen. Ook daarom vond ik het zo lekker om in New York te zijn. Ik hoefde geen verantwoording af te leggen.'

Voelde je je meteen thuis?

'Ja. Ik denk er nog vaak aan terug en heb nog steeds dagelijks contact met mijn vrienden. Daarom vind ik het ook zo fijn in Rotterdam, het doet me een beetje denken aan New York. Het voelt daar fijn.'

Maar je bent Amsterdamse.

Met een vet Amsterdams accent: 'Geboren en getogen.'

Amsterdammers doen vaak denigrerend over Rotterdam.

'Onterecht! De hoge gebouwen, de sfeer, de stad heeft iets internationaals. Het is alsof Rotterdam groter is dan Nederland. Zo voelt het. Amsterdammers zien Amsterdam als het middelpunt van de wereld, dat is een misverstand. Ik weet niet wat ik meemaak daar. Als ik dat eerder had geweten, was ik er veel vaker heengegaan.'

Heb je Amsterdam gemist in New York?

'Nee. Ik hecht niet veel waarde aan plekken en dingen. Wie heeft ooit bedacht dat je zou moeten blijven op de plek waar je bent geboren? Dat is een onzinnige gedachte. Ik heb drie jaar in New York gewoond en woon nu weer in Amsterdam. Maar ik zou graag weer eens ergens anders terechtkomen. Ik voel me niet gebonden aan een land.'

Waarom ben je Engels gaan studeren?
'In New York ben ik verliefd geworden op de Engelse taal en cultuur. Ik moest daar veel lezen, het raakte me. Toen ik terugkwam, wilde ik het graag gaan studeren.'

Maar je bent actrice.

'Ach joh, dat zijn allemaal plakkertjes. Ik ben actrice, ik ben student, ik ben zus, ik ben vriendin, ik ben van alles. In het leven speel je allemaal verschillende rollen, actrice is er een van.'

Als je iets goed wil doen, moet je daar toch al je energie en tijd insteken?

'Dat doe ik ook! En ik heb geen sociaal leven hè. Ik studeer en ik acteer, fulltime. Meer is er niet. Ik geef honderd procent aan spel en honderd procent aan studie. Ik heb geen tijd voor gezelligheid, drankjes doen en zo. Dat is mijn keuze.

'Ik heb de studie ook echt nodig. Mijn hersenen zijn zo overactief, alleen acteren is niet genoeg voor me. Ik heb theorie nodig, een studieproject. I don't care wat mensen daarvan vinden. Bij Flikken Rotterdam heb ik een studiehoekje, ik neem mijn boeken mee naar de opnamen. Een en al chaos natuurlijk, maar daar hou ik van. Mijn hoofd moet vol zitten. Zo moet ik elke avond naar bed. Het denken stopt anders niet.'

Het begin van jouw carrière was snel en heftig. Hoe kijk je terug op die periode?

'Ik ben veel vergeten. Als ik mensen uit die tijd ontmoet, herken ik ze vaak niet. Ik deed examen op de havo en ik speelde fulltime én ik zat in de puberteit. Eerst Dunya & Desie, daarna Offers, de film. En ik won die prijs. Ik heb het niet kunnen beleven, het ging zo hard.

'Er zitten gaten in mijn geheugen. Het is net alsof ik het niet zelf heb meegemaakt. Ik sta er nu anders in, ik ben ouder, ik wil het bewuster meemaken. Echt beleven. Het gaat niet om controle, daar geloof ik niet in, maar ik wil het voelen. Meemaken. Zodat ik over vijftien jaar geen gaten in mijn geheugen heb.

'Daarom is het ook zo goed dat ik naar New York ben gegaan, daar is iets gebeurd. Er is nieuwe energie vrijgekomen. Het is alsof daar iets is getriggerd. In New York heb ik geleerd hoe belangrijk het is om erbij te zijn, om dingen echt te beleven. Dat lukt me nu. Het is een gekkenhuis met mijn werk en mijn studie, maar ik ben nog nooit zo gelukkig geweest.

_{(Tekst gaat verder onder foto).}

De Emmy Award en de uitreiking, is dat ook een zwart gat?

'Het kwam allemaal zo snel achter elkaar. Eerst drie seizoenen Dunya & Desie, toen de films Offers en Kicks en weer een serie, Shouf shouf!. Intussen studeerde ik rechten. En toen kwam die Emmy.

'Ik was vijf dagen in New York, dat herinner ik me goed. Ik dacht dat ik in een film was beland. Robert De Niro kon elk moment tevoorschijn komen. Fantastisch. Ik liep daar vaak in mijn eentje rond, ik vond het zo vet. Van de avond zelf weet ik ook nog best veel. Maar daarna? Ik stapte weer op het vliegtuig, terug naar huis.'

Staat het beeldje op de schoorsteenmantel?

'Het staat bij mijn moeder. Zij mag 'm afstoffen. De kat, Simba, geeft er kopjes tegen, dat vindt ze lekker. Die bal is een beetje ruw.'

Je bent gelukkiger dan ooit. Was je ooit ongelukkig?

'Ja. Ja. Maar eh...Ja. Dat hoort erbij hè. Het leven is een golf, met pieken en dalen. Maar ik ben ongelukkig geweest, ja. Daarom doe ik alleen nog maar dingen die ik leuk vind. Ik ben erachter gekomen dat ik het zelf moet doen; dat ik alles uit mezelf moet halen. Het moet goed voelen. Als er nu iets op mijn pad komt wat me niet aanstaat, zeg ik nee.

'Vroeger dacht ik dat er zoiets bestond als een carrière. Daar deed ik alles voor. Uiteindelijk werd ik daar diep ongelukkig van. Een carrière is fucking bullshit, een illusie. Het bestaat niet! Ik heb die hele gedachte weggegooid.'

Je speelde rollen waar je niet achterstond? Altijd de Marokkaanse vrouw, met alle bijbehorende clichés.

'Ja. Ook. Niet alleen dat. Het gaat verder. Ik heb dingen gedaan waarvan ik dacht dat het goed was voor mijn carrière. En ik stopte met mijn studie rechten. Dat deed ik ook om de schijn te vermijden dat ik acteren niet serieus nam. Ik heb veel opgeofferd voor mijn carrière, terwijl ik steeds ongelukkiger werd. Daar ben ik nu blij om, het heeft me wakker geschud. Het leven is niet alleen rozengeur en maneschijn, snap je?

Ja, dat snap ik.

'Op een gegeven moment ga je tegen muren aanlopen. Nu draai ik me gewoon om. Het is gek, op mijn 30ste ben ik eigenwijzer geworden. Ik ben een laatbloeier. En ik luister nu ook niet meer naar adviezen. Ja, alleen naar die van mijn boekhouder, omdat ik niets van cijfers snap. Verder gaan adviezen het ene oor in en het andere uit.'

Wat een zelfvertrouwen.

'Nee. Het gaat om iets anders. Als ik val, wil ik dat het mijn eigen schuld is. Dat ik iets heb gedaan, omdat ik dacht dat het goed was om te doen. Niet omdat ik naar iemand heb geluisterd.'

Waarom wil je acteren?

'Ik vind het spelen leuk: artistiek bezig zijn, iets creëren. Daarom is de rol van Lieve ook zo fijn, ik heb de vrijheid om een personage te ontwikkelen. Dat is het allerleukst. Heerlijk, het is net alsof je in een sappige appel bijt.

'Acteren is ook confronterend hoor, je ziet jezelf op beeld veranderen. Het is in your face.'

Wat zie je als je naar jezelf kijkt?

'Wie ik ben geworden. En ik zie wat ik wil zien. Het is wel goed zo.'

_{Flikken Rotterdam, vanaf 8 januari elke vrijdag op NPO 1, 20.30 uur.}