‘Ik bén gewoon geen Marokkaan’ – Kamer buigt zich over omstreden dubbele nationaliteit van Marokkanen

Hun opgedrongen dubbele nationaliteit is veel Marokkaanse Nederlanders een gruwel, vooral jongeren. Pas nog, in het begin van de coronacrisis, werden ze bruut geconfronteerd met het voldongen feit dat Marokko hen ziet als onderdaan. Nederlanders in het buitenland keerden vlak voor de eerste lockdown spoorslags terug naar huis. De Marokkaanse Nederlanders die op dat moment in Marokko waren, moesten er blijven. Zij waren immers al ‘thuis’.

Donderdag bespreekt de Tweede Kamer een initiatiefnota van Jan Paternotte (D66) waarin hij bepleit dat de 400 duizend Marokkaanse Nederlanders in Nederland moeten kunnen laten registreren dat zij afstand doen van hun Marokkaanse nationaliteit. Zijn Belgische collega Nahima Lanjri heeft in haar parlement een soortgelijk voorstel ingediend. Zo’n registratie heeft in elk geval een grote symbolische waarde: Nederlandse en Belgische Marokkanen kunnen zich dan in deze landen 100 procent Nederlander of Belg voelen. Hoeveel Nederlandse Marokkanen er gebruik van zullen maken, is niet bekend. Maar hun aantal is gegroeid na de in 2017 door Marokko bloedig neergeslagen opstand in het Rif-gebied.

Beide politici proberen een internationale coalitie te smeden van landen die er bij Marokko (en bijvoorbeeld ook bij Griekenland, Iran en Algerije, die hetzelfde principe hanteren) op aandringen om te respecteren dat sommige van hun onderdanen geen onderdanen meer willen zijn.

‘Buitenlandse staatsdwang’

Dat wordt nog een harde dobber, want het koninkrijk Marokko is er veel aan gelegen de banden met Marokkanen in het buitenland niet te verbreken. De dubbele nationaliteit levert veel Marokkaanse Nederlanders problemen op. Ten grondslag aan Paternotte’s initiatiefnota ligt een manifest van onder anderen Laila Ezzeroili, Keuzevrijheid in nationaliteit, waarin ze de problemen beschrijft.

Vooral knellend is het gebrek aan keuzevrijheid. Doordat Marokkaanse Nederlanders geen afstand kunnen doen van hun Marokkaanse nationaliteit, kunnen ze tegen hun wil worden onderworpen aan ‘buitenlandse staatsdwang’. Stel bijvoorbeeld dat Marokko besluit dat de onlangs uitgebreide dienstplicht ook voor Marokkanen in het buitenland geldt, dan zullen ze daaraan moeten geloven. Hetzelfde geldt voor het familierecht, de zedenwetgeving en het religieuze beleid.

Subtieler is de ‘lange arm van Marokko’. Via de tweede nationaliteit probeert het land zijn aanwezigheid (in allerlei gremia) in Nederland te legitimeren. Het maakt zich schuldig aan spionage en chantage, stelt het manifest, onder meer door middel van financiering van projecten en snoepreisjes naar Marokko, en het in de watten leggen van succesvolle jonge Marokkaanse Nederlanders.

Als recent voorbeeld wordt de eerste coronavaccin-prik in Nederland genoemd: de Marokkaanse Brabantse Sanna Elkadiri kreeg van de Marokkaanse consul een onderscheiding. Waarom?, vragen Marokkaanse Nederlanders zich online retorisch af. Pure propaganda, antwoorden ze, van een land waar nota bene de koning de eerste coronavaccinatie kreeg.

Elkadiri zelf twitterde overigens dat ze super trots was op de onderscheiding: ‘Wat een eer om dit te mogen meemaken.’

‘Ik was bang om te schrijven over de Rif-opstand’

De van oorsprong Vlaamse Sofyan El Bouchtili (25) is journalist en woont in Amsterdam.

‘Persoonlijk ondervind ik weinig problemen. Een Marokkaanse identiteitskaart kan juist praktische voordelen hebben. Een familielid van mij is recent overleden. Dan moet de erfenis geregeld worden. Door mijn Marokkaanse nationaliteit kan dat makkelijker. Ik maak me veel zorgen over die dubbele nationaliteit, maar ik wil mijn Marokkaanse nationaliteit niet kwijt omdat dat het enige officiële is dat me bindt aan mijn familie.’

‘Maar ik ben ook journalist. Ik besefte pas in 2018 dat mijn dubbele nationaliteit een probleem kon vormen. Ik vernam toen dat Marokkaans-Nederlandse journalisten en activisten die sinds 2016 probeerden te berichten over wat er gebeurde tijdens de Hirak-betogingen in het Rifgebied geïntimideerd werden door de Marokkaanse autoriteiten als ze in Marokko waren – soms zelfs tot in Nederland.

‘Ik was zelf in 2018 op de grens van Spanje en Marokko en wilde nagaan of ik iets kon schrijven over de situatie in de Rif. Ik heb veel familie in de regio. Ik merkte dat ik me niet veilig genoeg voelde om dat risico te nemen. Ik zou opgepakt kunnen worden door de Marokkaanse politie of de Marokkaanse inlichtingendienst en omdat ik Marokkaans staatsburger ben, zou ik overgeleverd zijn aan het Marokkaanse recht.’

‘Ik denk dat de Nederlandse overheid een keuze moet maken tussen het helpen van een Nederlandse staatsburger en het beschermen van de relatie met Marokko. Na corona kunnen activisten en journalisten weer naar het Rifgebied afreizen om te berichten over de nasleep van de Rifprotesten. De Nederlandse overheid zou op voorhand duidelijk moeten maken dat zij zal optreden in het belang van haar eigen staatsburgers. Dat zou Nederlanders met een dubbele nationaliteit een veiliger gevoel geven.’

‘Ik ben gewoon geen Marokkaan’

Asis Aynan (40) komt uit Amsterdam. Hij is schrijver en doceert aan de HVA.

‘Als mensen me vragen waarom ik van die tweede nationaliteit af wil, verwachten ze een sensationeel verhaal over bommen, trauma’s en oorlogen. Maar het is best een saai verhaal. Ik ben gewoon geen Marokkaan. Ik heb niets met het land te maken.’

Ik vind het grappig dat ik word gezien als Marokkaan. Je bent er geboren, zegt men dan. Nee, ik ben geboren in Haarlem. Dan zeggen ze dat ik Marokkaan ben omdat mijn ouders geboren zijn in Marokko. Ook dat is niet waar. Marokko bestond toen nog helemaal niet. Het land zoals we het kennen is ontstaan in 1956. Mijn ouders zijn geboren onder de Spaanse bezetting van het Rifgebied. Mijn overgrootouders zijn geboren in de Rif Republiek. Ze zijn in stamverbanden geboren.’

‘Ik ben opgegroeid met het idee dat Nederland een land van keuzes is. In groep 8 mocht ik kiezen voor een middelbare school. Daarna mocht ik een vakkenpakket kiezen. Je wordt murw geslagen met de keuzes die je hier hebt. En over iets belangrijks als je nationaliteit wordt dan moeilijk gedaan.

‘Ik ben geen politicoloog en niet geïnteresseerd in het doolhof dat het Binnenhof heet. Maar Nederland is altijd van het meedoen. Alles is gericht op: ‘Word Nederlander’. Nou: regel dat dan. Ook voor de volgende generaties, want die zullen zich nog verder weg voelen van Marokko.’

‘Ik voel me een tweederangs burger’

Fati Benkaddour (44) komt uit Utrecht en is schrijfster, columniste en psychotraumatherapeute.

‘Toen ik Hoe overleef ik Nederland schreef, een hulpgids voor Marokkaans-Nederlandse jongeren, ondervond ik hoe problematisch een dubbele nationaliteit kan zijn. In het eerste hoofdstuk schreef ik over identiteit. Daarin laat ik me kritisch uit over het Marokkaanse regime en bespreek ik de geschiedenis van de kolonisatie en hoe de huidige dynastie samenwerkte met de koloniale machten.

‘Kort na de publicatie ging ik naar Marokko en was ik bang dat ik gezien zou worden als een vijand van de staat en dat ik opgepakt zou worden. ‘Ik besefte dat de geschiedenis van de Marokkaanse natiestaat direct verbonden is aan mijn geschiedenis. Het regime heeft zich gekeerd tegen zijn burgers in de Rif – wat resulteerde in moorden en verkrachtingen. Deze gebeurtenissen hebben mijn vader zwaar getraumatiseerd. Dat resulteerde weer in een trauma voor mij, een transgenerationeel trauma.

‘Ik vind het prima als anderen zich Marokkaan willen noemen, maar voor mij is de Marokkaanse nationaliteit een erkenning van een een regime waar ik niet achter sta, een overblijfsel van het kolonialisme dat veel mensen pijn heeft gedaan en doet. Dat wil niet zeggen dat ik me Nederlands voel. Ik voel me ook hier een tweederangsburger door de discriminatie.

‘Wel vind ik dat Nederland mij de vrijheid kan bieden om autonoom te zijn. Ik wil mijn eigen identiteit bepalen. Ik vind dat Nederland hierin moet optreden. Nederland is verantwoordelijk voor zijn burgers en hun vrijheden.’