'Iedere eurokritische stemmer fascist noemen helpt niet'

Even naar Frankrijk voor de frisse lucht. Hoewel frisse lucht dit keer betrekkelijk is. Een kwart van dit land stemde een week geleden op het Front National. Bleu Marine noemt de lijst van Marine Le Pen zichzelf schattig, maar fris is het beslist niet. Mijn Franse departement had nota bene de hoogste score van het hele land, in mijn dorp viel het gelukkig mee.

Negen stemmen voor het Front National, terwijl het UMP van voorheen Sarkozy de grootste bleef met dertien. De koeien kijken alsof er niks is gebeurd. Net als sommige snuggere commentatoren in Nederland. De socialisten en christen-democraten blijven immers in het europarlement ruim in de meerderheid, dus waar hebben we het over. Recht zo die gaat met Europa.

Loodzware tijd
Eén avond Franse teevee en je wist anders. De jonge premier Valls, normaliter van dadendrang vervuld, stond het huilen nader dan het lachen. L'heure est grave, zei hij. We beleven een loodzware tijd. Een dag later verscheen president Hollande om mes chers compatriots toe te spreken. Ontredderd, er is geen ander woord. Bij de top in Brussel dinsdag stelde hij vast dat Frankrijk een probleem heeft, en dat derhalve Europa een probleem heeft. Daarmee raakte hij de kern: gaan we na deze verkiezingen door alsof alle Europese neuzen bloeden of worden er lessen geleerd?

Dat ziet er een week later niet goed uit. Het kalf is verdronken maar men maakt nog geen aanstalten om iets aan de put te doen. Voormalig eurogroepvoorzitter Juncker eiste alvast het voorzitterschap van de Europese Commissie op. 'Ik heb de verkiezingen gewonnen', sprak deze dreumes uit Luxemburg namens heel christendemocratisch Europa. Zijn kiezerslegitimiteit is nul, maar hier geldt de Franse uitdrukking: niets vergeten, niets geleerd.

Ook weinig opbeurend zijn de reacties uit het Brusselse apparaat. President Hollande heeft zijn zaakjes thuis niet op orde en dan naar Brussel wijzen is makkelijk. Dat geldt in eurocratische ogen ook voor de Britse premier Cameron, net zo'n loser, die stoer roept dat Brussel 'te groot, te bazig en te bemoeizuchtig' is - maar serieuze alternatieven aandragen, ho maar. Twee zwakke leiders die vooral naar zichzelf moeten kijken, is het idee.

Energie Unie
Ook raadsvoorzitter Van Rompuy maakt oudergewoonte vooral voorwaartse bewegingen. Zijn lijstje prioriteiten van na de Europese verkiezingen lijkt sprekend op het lijstje van vóór de Europese verkiezingen. Klimaat, banen en energie - waarbij hij nog altijd niet aarzelt om van een 'Energie Unie' te spreken.

Inderdaad kijken de koeien hier nog net zo sullig als een maand geleden. Maar in het Verenigd Koninkrijk is de partij van Nick Clegg, de enige die ronduit vóór Europa pleitte, letterlijk verpletterd. Premier Cameron staat over drie maanden voor een referendum over de afscheiding van Schotland. In 2017 stemmen de Britten nog eens, over een Brits afscheid van de EU. Cameron is misschien een sukkel, maar voor Nederland zou dat beslist een ramp zijn. In datzelfde jaar kiest Frankrijk een nieuwe president. Nu is alles mogelijk, dus waarom niet een overwinning voor Marine Le Pen?

L'heure est grave. Het is geen Weimar zoals je wel hoort; Weimar werd in Duitsland na afloop van de Eerste Wereldoorlog vanaf dag één gehaat, omdat de uitkomst van die oorlog werd beleefd als een diep gevoeld verraad. Daarvan is nu in Europa geen sprake. Deze uitslag is het loon van het in de wind slaan van waarschuwingen als het referendum van 2005 en de onuitgesproken overtuiging dat expertenbestuur beter is dan de volksstem. De Europese Unie, bedoeld om meer bescherming en welvaart te bieden aan haar inwoners, heeft tot het tegendeel geleid: een gevoel van onveiligheid en in de steek gelaten zijn. Daarbij helpt het vooral niet iedereen een fascist te noemen die een eurokritische stem heeft uitgebracht.

Er moeten conclusies worden getrokken.

1. De euro blijft. Geen woeste experimenten. Maar omdat die ene Europese staat er niet komt, betekent dat wel dat de voorwaarden streng zullen zijn. Voor wie in de euro wil blijven, zit er maar één ding op. Je aan de regels houden. 3 procent is 3 procent. Ook voor Fransen en Italianen.

2. Grenzen worden serieus genomen. De praktijk van het Schengen-verdrag is dat de binnengrenzen weg zijn, de buitengrenzen nauwelijks bewaakt. Douanecontrole onder Schengen: maximaal twee coupés per trein, maximaal acht treinen per dag. Dat is absurd. De grenscontrole Frontex aan de EU-buitengrens werkt nu als shuttle service voor immigranten die asiel aanvragen. Dit raakt de kern van het onveiligheidsgevoel en moet anders. Minder Schengen, meer controle.

3. Budgetrecht. De mannen met de koffertjes van de trojka die de boekhouding op orde brachten, worden in Zuid-Europa gehaat. Zoals ex-premier Monti van Italië in deze krant zei, je bent je zelfstandigheid en gezag kwijt. De noordelijke variant zijn de bemoeienissen van eurocommissaris Olli Rehn. Eurocratenbestuur raakt de kern van de soevereiniteit en is nauwelijks aanvaardbaar. Verdere plannen zoals Europese belastingen of eurobonds moeten zeker worden opgeborgen. Nationale zelfstandigheid zo veel als mogelijk in stand houden, moet nu het uitgangspunt zijn.

Ja, maar we gaan toch niet tornen aan het vrij verkeer van werknemers, zegt u nu als oprecht Europeaan. En het vluchtelingenverdrag van Genève, daar kunnen we echt niet aan raken. En als je minder begrotingscontrole wilt, heb je niets van de crisis begrepen. Kortom, alles wat ik hierboven suggereer, is vast onzinnig. Maar een ding staat als een paal boven water. Als we het er nu over eens zijn dat het zo niet werkt, dan moet het anders. We spreken elkaar bij de volgende verkiezingen.

_{Martin Sommer is politiek commentator van de Volkskrant}