Hoop op klimaatsucces in Glasgow vervaagt: ‘Landen zijn weer in hun loopgraven gekropen’

De hoop op ambitieuze klimaatafspraken ebde vrijdagavond weg in Glasgow, met lastminutevoorstellen die een uitruil waren tussen de ondergrenzen van de bijna tweehonderd deelnemende landen. Milieuclubs spraken over ‘de grote uittocht’ nadat het Britse voorzitterschap eerdere ontwerpconclusies over het sluiten van kolencentrales en het afbouwen van subsidies voor olie en gas had afgezwakt.

In de ontwerptekst die vrijdagmiddag op tafel lag, worden alleen de meest vervuilende kolencentrales verboden, alsook ‘ondoelmatige’ subsidies voor winning van olie en gas. Een succes voor olieproducerende landen als Saoedi-Arabië, die de eerdere tekst – sluiten van alle kolencentrales en stoppen van alle subsidies voor fossiele energie – te radicaal vonden. Volgens milieuorganisaties, de EU en veel andere landen haalt de afgezwakte tekst de beloften over CO2-reducties onderuit en daarmee het beperken van de temperatuurstijging tot 1,5 graad. ‘Dit maakt onze doelstellingen betekenisloos’, aldus EU-onderhandelaar Timmermans (Green Deal).

Vrijdagavond probeerde voorzitter Alok Sharma van de klimaattop de tweehonderd landen met nieuwe teksten alsnog op één lijn te krijgen. De armere landen eisen honderden miljarden dollars per jaar van het rijke Westen eer zij akkoord gaan met strengere CO2-uitstooteisen. Ook vannacht wordt er nog onderhandeld.

Loopgraven

Sharma riep aan begin van de avond iedereen op tot compromisbereidheid. ‘Wat we nodig hebben, is een laatste we-can-do-it-injectie.’ Tekenend was dat alleen Zuid-Korea – niet direct de grootste speler op klimaattoppen – nog een akkoord op vrijdag verwachtte, iets wat Sharma de hele week had beloofd. De meeste landen hielden rekening met zaterdag, zonder verdere invulling van ochtend, middag of avond. ‘Landen zijn weer in hun loopgraven gekropen’, zei GroenLinks-europarlementariër Bas Eickhout, die in Glasgow de onderhandelingen volgt.

Het meningsverschil over kolen, olie en gas lijkt niet eenvoudig te overbruggen. De Amerikaanse klimaatgezant John Kerry steunde de uitzondering voor kolencentrales waarvan de CO2-uitstoot wordt afgevangen en opgeslagen. Tegelijk noemde hij de omvang van de subsidies voor olie- en gasproductie (volgens het IMF 11 miljoen dollar per minuut) ‘krankzinnig’.

Een nog groter struikelblok is de beloofde financiële steun voor armere landen om de overgang naar een duurzame samenleving te maken. De in 2009 beloofde 100 miljard dollar per jaar tussen 2020-2025 lag ook vrijdagavond nog niet op tafel. Inmiddels eisen deze landen voor de jaren na 2025 fors meer; India sprak eerder over 1.000 miljard dollar.

De armere landen maakte Sharma duidelijk dat zolang er geen hardere financiële toezeggingen komen – ook voor de reeds bij hen ontstane milieuschade – zij de rest van de tekst over aanscherping van de CO2-reductie niet zullen steunen. China staat achter deze oproep, volgens sommige diplomaten en politici omdat het via verdeeldheid hoopt op zwakkere CO2-eisen.

Extra financiële hulp

EU-diplomaten verwachten dat de ontwikkelingslanden uiteindelijk meer geld in het vooruitzicht zal worden gesteld, zonder hiervoor een nieuw fonds op te tuigen. Daar zijn de Amerikanen fel op tegen. De precieze bewoording over die extra financiële hulp kan vele uren in beslag nemen, de EU toonde zich bereid om het voortouw te nemen. ‘Wij staan hier klaar voor’, aldus Timmermans. De EU wil dat meer landen dan alleen westerse de kosten dragen en vraagt ook internationale financiële instellingen (IMF, EIB, Wereldbank) een bijdrage te leveren.

De teleurstelling over de klimaattop in Glasgow klonk zwaar door bij landen die nu al zwaar door klimaatverandering worden getroffen. ‘We zinken, letterlijk’, zei de onderhandelaar van eilandstaat Tuvalu. ‘Het optimisme van de beloften van de regeringsleiders vorige week, zie ik niet vertaald in de teksten die nu op tafel liggen.’ Zijn collega van Bangladesh zei dat de toekomst van iedereen op het spel staat. ‘We onderhandelen over iets dat niet onderhandelbaar is.’