Hoofdrolspeler hield zich niet aan het script

Een hoofdrolspeler die zich met verve verdedigt, een rechtbank die de buitenwereld op de hoogte houdt via het Chinese Twitter en maar liefst vijf zittingsdagen - het proces tegen toppoliticus Bo Xilai zat vol verrassingen. Maar hoe tevreden kunnen de hoogste leiders terugkijken op dit 'proces van de eeuw'?

Nogal wat experts wisten het van tevoren zeker: het proces zou strak geregisseerd en vlotjes verlopen. Van de één à twee zittingsdagen zou de buitenwereld maar weinig vernemen. Bo zou deemoedig schuld bekennen in de hoop op een korte gevangenisstraf en die zou hem ook al van tevoren zijn gegund. Eigenlijk zou de zaak ook schriftelijk kunnen worden afgedaan.

Maar de werkelijkheid hield zich niet aan dit script. Zo was er sprake van onverwachte openheid via Weibo, de Chinese variant van Twitter. Volledig waren de live-berichten die de rechtbank daarop plaatste niet - de klachten van Bo over zijn gevangenschap kwamen niet door de censuur. Maar aan zijn weerwerk werd wel ruim aandacht geschonken.

Doel van die openheid, waartoe op het hoogste niveau besloten moet zijn, was vermoedelijk om bij zijn medestanders binnen de Chinese Communistische Partij (CCP) de indruk te wekken dat Bo echt de kans kreeg zich te verdedigen. In dat licht diende de openheid vooral om de eenheid in de partij te bewaren. Dat lijkt gelukt.

Een ander doel ervan was te laten zien hoe goed de CCP de corruptie in eigen kring bestrijdt. Partijleider Xi heeft dat tot topprioriteit gemaakt en wilde met dit proces aantonen hoe serieus dat is. Het Chinese volk is daarvan overtuigd geraakt, concludeerde het staatspersbureau Xinhua nog tijdens het proces. Lovend beschreven de staatsmedia dat een zo hoge politicus vanwege corruptie voor de rechter kan worden gebracht. Dat is een 'historische overwinning voor de rechtsstaat'.

Maar helemaal zeker van hun zaak toonden zij zich niet. Bo werd door hen voor leugenachtig en arrogant uitgemaakt. De hoofdrolspeler bleek namelijk niet bereid schuld te bekennen, wat volgens sommige berichten haaks stond op een toezegging aan de partijleiding. Hij wees de hoofdpunten van de aanklacht categorisch van de hand en veegde de vloer aan met getuigen. Alleen op ondergeschikte punten was hij bereid beoordelingsfouten toe te geven. Vermoedelijk als gevolg van zijn omstandige verweer duurde het proces aanzienlijk langer dan voorzien. Dat hij ten onder zou gaan, stond vast, maar de 64-jarige Bo greep deze kans op aandacht en dus het werven van sympathie. Daarin slaagde hij met verve - hier stond een stevige, slimme en redelijke politicus.

Dat de partijleiding daar niet blij mee is geweest, valt af te leiden uit de felheid waarmee de media hem in diskrediet probeerden te brengen. Nu zijn er voor Bo's morele gebreken uitstekende argumenten aan te voeren, zoals zijn antimisdaadcampagne in Chongqing - de berichten over marteling en executies onder zijn verantwoordelijkheid zijn talrijk. Maar voor dergelijke feiten stond Bo niet terecht, want die zouden de partij als geheel in opspraak brengen. Dus liepen de media te hoop tegen zijn 'arrogante' weigering om schuld te bekennen.

Of het Chinese publiek door deze gang van zaken echt overtuigd is geraakt van de anti-corruptiecampagne van Xi, zoals de media beweren, staat te bezien. De Chinezen zijn ten diepste overtuigd van de corruptheid van hun leiders. 'Als je honderd ambtenaren ophangt, is er een onschuldig', luidt een bekend gezegde. Bovendien speelde Bo het spel onvoldoende mee.

De hoogste leiders zullen dan ook vermoedelijk met gemengde gevoelens op dit proces terugkijken. De voornaamste genoegdoening voor zijn politieke vijanden moet zijn dat hun vroegere rivaal politiek definitief onschadelijk is gemaakt.

undefined