Hongkong wordt overstroomd met verwarrende adviezen uit Peking China klinkt nu weer verzoenend

Van onze correspondent

Toine Berbers

HONGKONG

'Wij willen geen krachteloze regering de komende anderhalf jaar', zei Lu Ping. In de dagelijkse stroom adviezen van Chinese leiders, die in de Hongkongse pers steevast breed worden uitgemeten, viel zijn nieuwjaarsboodschap op door de verzoenende toon.

Hongkongse politici hadden gewaarschuwd dat de vorige week door Peking benoemde voorbereidingscommissie als een tweede machtscentrum gaat fungeren, maar Lu beloofde dat deze 150 leden tellende club zich niet met de dagelijkse gang van zaken zal bemoeien. Dat was heel andere taal dan drie maanden geleden, toen Peking dreigde een half jaar voor de overdracht een schaduwregering in te stellen.

Lu's poging de sfeer te verbeteren werd echter al snel overstemd door geruchten dat Peking probeert gouverneur Chris Patten te wippen. Hongkongse kranten schreven dinsdag dat China de kwestie aan de orde zal stellen tijdens het bezoek dat de Britse minister van Buitenlandse Zaken, Malcolm Rifkind, volgende week aan Peking brengt.

China sprak de geruchten met klem tegen. 'Hoe kunnen wij het ontslag vragen van iemand die door de Britse monarch is benoemd', zei Zhang Junsheng, Pekings voornaamste woordvoerder in Hongkong.

De positie van Patten is al lang onderwerp van speculatie. De scherp formulerende vertrouweling van premier Major lanceerde meteen na zijn aantreden in 1992 hervormingen die verder gingen dan Londen en Peking hadden afgesproken in hun gemeenschappelijke verklaring van 1984. Ze strookten volgens Peking evenmin met de basiswet, de mini-grondwet die China in 1990 voor Hongkong opstelde.

China acht de zelfbewuste gouverneur voor een groot deel verantwoordelijk voor de vele ruzies en probeert zelfs te voorkomen dat hij aanwezig is bij de overdrachtsceremonie in juli volgend jaar. De nieuwste steen des aanstoots is Pattens waarschuwing dat verslechtering van de Hongkongse economie meer schade zou toebrengen aan China dan aan Groot-Brittannië. De Chinese leiders zien hierin hun opvatting bevestigd dat Patten de overdracht van de Britse kolonie wil saboteren.

Omgekeerd heeft Peking er alles aan gedaan om het democratische kamp van zich te vervreemden. Onder de 94 Hongkongse leden van de voorbereidingscommissie bevindt zich niet één lid van de Democratische Partij, de winnaar van de in Peking verguisde verkiezingen van september. 'Ze willen geen kritische geluiden horen', verklaarde partijleider Martin Lee. Hij ziet het college als een club jaknikkers.

De snelle veroordeling van dissident Wei Jingsheng heeft bij Hongkongse democraten de indruk bevestigd dat China niet geïnteresseerd is in democratische vrijheden. Vóór de verkiezingen in september had Peking al laten weten dat het nieuwe parlement zal worden ontbonden. De werkgroep die voorafging aan de voorbereidingscommissie stelde voor de Bill of Rights af te schaffen, de zonder overleg met Peking ingevoerde burgerrechten die na het bloedbad op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989 onrust onder de bevolking moesten wegnemen.

Die onrust is nu weer terug, constateren de opiniepeilers. Van de jongeren onder 24 jaar wil 43 procent emigreren, blijkt uit een onderzoek waarvan de resultaten begin deze week werden gepubliceerd. Canada en Australië melden een toename van het aantal visumaanvragen. Dat is voor het eerst sinds de nadagen van het bloedbad in Peking.

Volgens een andere peiling is een kleine meerderheid van de Hongkongse bevolking niet langer geporteerd voor hereniging met China. Bijna een kwart geeft de voorkeur aan onafhankelijkheid, 20 procent blijft liever bij Groot-Brittannië. Het aantal voorstanders van terugkeer in de Chinese moederschoot is geslonken tot 42 procent.

Dat alles schrikt Hongkongs zakenlieden echter niet af. Zij zien de Chinese toekomst met veel vertrouwen tegemoet. Van de Amerikaanse bedrijven met het regionale hoofdkantoor in Hongkong is 84 procent voornemens te blijven, tegen 77 procent in 1994.

In de voorbereidingscommissie zitten de rijkste zakenlieden. Zij cultiveren hun eigen contacten met Peking. Zo laat tycoon David Chu, die zijn Amerikaanse paspoort opgaf, zich graag fotograferen in zijn luxueuze Pekingse villa. Hij verblijft daar regelmatig om naar eigen zeggen op te komen voor Hongkongs belangen .

De meeste zakenlieden baseren hun optimisme op China's gezond verstand. 'Het bewind wint er niets mee om de kip met de gouden eieren te slachten', is een veelgehoorde opvatting in zakenkringen. China heeft de afgelopen jaren economisch vaste voet gekregen in Hongkong. Het is de grootste handelspartner van en investeerder in de kolonie. Het omgekeerde geldt overigens ook: Hongkong is in China de nummer één qua investeringen.

De toenemende invloed is alom merkbaar. Dat China de afspraak 'één land, twee systemen' vijftig jaar zal handhaven, durft niemand meer te hopen. Het oude koloniale handelsconglomeraat Jardine Matheson is uit het bestuur van de kamer van koophandel gezet, omdat het Brits blijft. Peking vindt dat het lager onderwijs de leerlingen meer liefde voor China moet bijbrengen.

Woordvoerder Zhang Junsheng bestond het vorige maand om de Hongkongse pers tot meer vaderlandsliefde te manen. Veel Chinese journalisten geven toe dat zulke uitlatingen hen niet onberoerd laten, sinds een landgenoot een primeur over de effectenbeurs in Shanghai met arrestatie in China moest bekopen. De journalist van het jegens Peking kritische dagblad Ming Pao kreeg twaalf jaar wegens spionage.

Paul Cheng, directeur van het handelsimperium Inchcape en (partijloos) parlementariër, vertrouwt de communistische partij: 'China begrijpt dat Hongkong zelf zijn toekomst moet bepalen.' Hij haalt graag een van zijn gesprekken met hoge Chinese functionarissen aan. 'Waarom zijn de grondprijzen in Macau zo veel lager dan in Hongkong? Wij hebben ons veel te veel met de Macause politiek bemoeid. Dat doen we in Hongkong niet', zou de functionaris hem hebben toevertrouwd.

Een in zakenkringen veelgehoorde opvatting luidt dat de Hongkongse bevolking alleen maar geïnteresseerd is in geld verdienen. Dit werd echter gelogenstraft bij de verkiezingen. Daar stemde een record-aantal kiezers voor meer democratie en leden de zakenpartijen flinke verliezen.