'Homo zijn paste niet in mijn plaatje'

Kuise journaallezer of sekssymbool?

'Ha! Journaallezer, al ben ik niet zo kuis hoor. Een sekssymbool ben ik niet, dat maakten anderen van me na Wie is de Mol? Als nieuwslezer kom je wel vaak op televisie, maar het gaat nooit om jou persoonlijk. Door mijn deelname aan Wie is de Mol? veranderde dat. Ineens was ik Rik, die ook weleens een korte broek aan heeft. Totaal onbekende mensen gaven me complimenten, wilden mijn handtekening of vroegen me mee uit. Hartstikke leuk natuurlijk, maar eerlijk gezegd schrok ik er ook van dat ik ineens een personality was. Sacha de Boer (oud-NOS-nieuwslezer, red.) zei altijd: het journaal is een gezonde bruine boterham. Ik was gewend om die bruine boterham te serveren. Ineens was ik het toetje van de maand.

'Mijn baas bij de NOS had er geen probleem mee dat ik op tv te zien was in een spel over liegen en bedriegen. Hij dacht dat mensen het onderscheid met Rik de journaallezer wel konden maken. De vraagtekens die een paar tv-recensenten daar in hun columns bij zetten, vind ik onzin. De kijker is daar helemaal niet mee bezig. Als mijn stropdas scheef zit, komen er bij de NOS tien telefoontjes binnen. Als ik een taalfout maak twintig. Over mijn deelname aan Wie is de Mol? is één klacht binnengekomen. Mensen vonden het juist ontzettend leuk dat ik meedeed.'

Radio of televisie?

'Radio was mijn eerste liefde, televisie is mijn gróte liefde. Dus dan kies ik televisie. Maar mijn carrière begon bij de radio. Als kind was ik radioverslaafd, ik luisterde altijd naar Hilversum 3. Toen ik 16 was werd er in Uden, waar ik ben opgegroeid, een lokale radio-omroep opgericht. Ik mocht met een paar anderen het jongerenprogramma maken. Dat was keten.

'Tijdens mijn studie communicatiewetenschap belandde ik op de redactie van de Amsterdamse tv-zender AT5. Hé, dacht ik, dit is wat ik doe voor de radio, maar dan nog leuker, met een camera erbij. Het leuke van zo'n kleine omroep is dat je snel carrière maakt. Na een paar jaar was ik eindredacteur en presenteerde ik zelf.

'Toen ik na drie jaar merkte dat ik wéér met Koninginnedag dezelfde items maakte, vond ik het tijd me te verbreden. Bij de NOS voelde ik me in het begin niet thuis. Ik had al ervaring met tv-maken, maar werd behandeld alsof ik net van school kwam. Dus ik dacht: ik blijf hier een jaar als verslaggever en dan ga ik lekker iets anders doen. Maar dat jaar veranderde er veel, er kwam een nieuwe hoofdredacteur en de sfeer werd opener. Na het plotselinge vertrek van nieuwslezeres Annette van Trigt werd ik van achter mijn bureau geplukt om in te vallen bij het avondjournaal. Eigenlijk ben ik niet meer weggegaan.'

Goed of slecht nieuws?

'Ik zou willen dat we wat meer goed nieuws zouden melden. Helaas is de praktijk dat het nieuws over het algemeen slecht nieuws is. Het Journaal is er in eerste instantie om dat harde nieuws te brengen. Maar we willen ook een breder beeld van de wereld geven, met ruimte voor nieuws dat misschien niet breaking is, maar wel belangrijk. Bijvoorbeeld over klimaat, onderwijs en zorg. Dat zijn evengoed verhalen die verteld moeten worden.

'Ik vind niet dat het Journaal steeds meer entertainment wordt. De inhoud is hetzelfde als twintig jaar geleden, het ziet er alleen vlotter uit. We worstelen met een dilemma: als ik een uur lang droge feiten opsom, kijkt er niemand. Nieuws moet toegankelijk worden opgediend, je moet de kijker erbij weten te houden.'

Live-uitzending of in alle rust opnamen maken?

'Als presentator vind ik breaking news het allerleukste wat er is. Je voelt de energie op de redactie: iedereen is keihard bezig om die uitzending voor elkaar te boksen. En jij bent degene die al die samenkomende lijntjes uit binnen- en buitenland in goede banen moet leiden. Soms zit je urenlang in die studio zonder dat je naar de wc kunt. Maar het geeft zo'n adrenalinekick. In een normale uitzending mag mijn gesprek met een verslaggever niet langer dan twee minuten duren, anders raakt het draaiboek in de war. Maar met breaking news kun je alles vragen. Dan krijg je een écht gesprek.

'Mijn heftigste ervaring als verslaggever was de cafébrand in Volendam, in 2001. Wat ik daar heb gezien, was een nachtmerrie: gewonde mensen op straat, schreeuwende mensen, de brandweer, ambulances. En wij liepen daartussen, probeerden mensen te spreken, terwijl niemand daarop zat te wachten. Pas toen ik naar huis reed, besefte ik: oh my God, dit is heftig. Terwijl ik er al de hele nacht tussen stond. De volgende dag was ik er fysiek en mentaal onwel van.'

Studententijd: hippie of corpsbal?

'Ik heb me in mijn eerste studiejaar best eenzaam en ongelukkig gevoeld, mede doordat ik er toen achterkwam dat ik homo was.

'Op de middelbare school vond ik jongens al leuk, maar mijn biologieleraar had gezegd: dat hoort bij de puberteit. Als Brabantse puber had ik in mijn omgeving ook geen rolmodellen die homo waren.

'Pas bij het dispuut Aquavite van de Leidse studentenvereniging Quintus zag ik ineens jongens die stevig in hun schoenen stonden en die ervoor uitkwamen dat ze op jongens vielen. Het begon mij te dagen: volgens mij ben ik ook zo.

'Ik vind mezelf totaal geen corpsbal, maar als ik moet kiezen, dan kies ik toch maar dat. Voor mij was die vereniging een plek waar ik na een jaar rondzwerven eindelijk weer landde.'

Journalistiek of entertainment?

'Ik ben journalist. Ik heb me altijd blindgestaard op de journalistiek, omdat ik vind dat die een belangrijke taak heeft in de maatschappij. Maar weet je, door Wie is de Mol? kwamen voor het eerst mensen met een stralende lach op me af, zo van: wát een te gekke uitzending.

'Dat hoor je bij het Journaal natuurlijk nooit. Wauw, dacht ik, dus zo voelt het als je mensen entertaint. Wat is nou daar eigenlijk mis mee? Er zijn nog geen concrete plannen, maar ik kan me voorstellen dat ik over een paar jaar een quiz ga presenteren. Al is het maar om eens wat anders te doen.'

Marlijn Weerdenburg of Margriet van der Linden?

'Marlijn. Tijdens Wie is de Mol? zijn we dikke maatjes geworden. Op een gegeven moment hadden we allebei heel goed door dat Margriet de mol was. Daardoor kon zij haar diepste zieleroerselen niet delen. Dat neemt niet weg dat we mooie avonden hebben gehad met z'n allen, en veel hebben gelachen en gedronken.

'Toen we nog met zes kandidaten waren, hebben we een emotionele avond lang gepraat over hoe we ons zelf allemaal weleens een buitenstaander in de samenleving hebben gevoeld. Over homo's bestaan nog veel vooroordelen en het is niet altijd makkelijk om een minderheid te zijn. Tijdens dat gesprek hebben we allemaal een traantje moeten wegpinken.

'Dat Margriet de mol was, wist ik zeker in aflevering 7. We moesten toen koffers pakken op het treinstation. Margriet stond steeds achteraan te mopperen en nu stond ze ineens vooraan om als eerste een koffer te grijpen. Dat klopte gewoon niet, ik dacht: zij weet welke ze moet hebben.'

Uit de kast komen: big deal of non-issue?

'Uit de kast komen is een big deal. In Nederland is de omgeving vaak niet het probleem, maar het is een strijd met jezelf. Je moet accepteren dat je anders bent dan je misschien zou willen.

'Ik ben typisch een oudste zoon: iemand die zich al vroeg verantwoordelijk voelt, z'n best doet op school en het goed wil doen. Homo zijn paste niet in mijn plaatje, ook al vonden mijn ouders het geen probleem. Ik had het gevoel dat je er niet meer bij hoorde als homo.

'We hadden in Uden een homoseksuele leraar, daar maakte iedereen grappen over. Daar kwam bij dat hiv net was ontdekt. Homo zijn was bijna een soort doodvonnis, daarmee wilde je niet worden geassocieerd. Ik denk dat ik daardoor die gevoelens lang niet heb toegelaten.

'Ik heb wel eens gedacht: zou ik correspondent kunnen zijn in een land waar homo's niet welkom zijn? Het antwoord daarop is duidelijk: nee.

'Maar een keer naar Rusland reizen, vind ik geen probleem. Homoseksualiteit is niet zo'n groot deel van mijn identiteit dat ik daarover voortdurend stelling moet nemen.'